Καθώς ο Γενάρης μας αποχαιρετά, ξεθυμαίνοντας τον θυμό του, μας δίνει μια πνευματική ανάσα η μέρα των Μεγάλων Διδασκάλων της Οικουμένης. Εγραψα, κάποτε για όσα τιμούμε, ενθυμούμεθα και εορτάζομε την ημέρα αυτή, εδώ: : http://www.filareti.gr/2017/01/blog-post_29.html
Κι επειδή στους Δασκάλους που μου εδίδαξαν ήθος, έθος, αξίες, ελευθερία, πειθαρχία, πίστη, τιμή και ευθύνη, συγκαταριθμώ και τους Αγίους και Μεγαλους Τρείς Ιεράρχες, ξαναφέρω στον νου μου, την ιστορία της ζωής και του έργου τους, το αποτύπωμά τους δηλ. στην ανθρωπότητα!
Πριν από καιρό, έγραψα, τέτοιες μέρες, για την γιορτή των Δασκάλων. Την ημέρα τιμής και μνήμης των Τριών Ιεραρχών.
Τί παράξενο πράγμα στάθηκε η ζωή και η μόρφωση αυτών των ανθρώπων! Μόνοι οι τρεις τους κοσμούν την Εκκλησία του Χριστού, εκφράζουν γνησίως και απολύτως τη Χριστιανική Αρετή, και διαπαιδαγωγούν την Οικουμένη με το λόγο τους και την απαρέγκλιτη αφοσίωσή τους στην καθαρότητα της καρδιάς.
Συνέβη κι οι τρείς τους να εντρυφήσουν στα Ελληνικά Γράμματα, να αφοσιωθούν στο λόγο του Ευαγγελίου και να υπηρετήσουν με το έργο και το ήθος τους τον κόσμο. Ο ένας με την εφαρμογή της διδασκαλίας του Χριστού στην καθημερινή ζωή και τις ανάγκες της κοινωνίας, ο άλλος με την καθαρή του σκέψη, ξεκαθαρίζοντας τα πνευματικά και δογματικά ζητήματα, κι ο τρίτος με τον έλεγχο των ηγεμόνων και την αγάπη του λαού. Γι' αυτό είναι Δάσκαλοι της Οικουμένης.
Η ζωή τους
Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε το 329 ή το 330 μ.Χ., στη Νεοκαισάρεια του Πόντου. Είχε πολλά αδέρφια και οι γονείς του Βασίλειος (και αυτός), που καταγόταν από την Νεοκαισάρεια του Πόντου και Εμμέλεια, που καταγόταν από την Καππαδοκία, αν και κατά κόσμον ήσαν ευγενείς και πλούσιοι, είχαν συγχρόνως και ακμαιότατο χριστιανικό φρόνημα.
Με εφόδιο τη χριστιανική του ανατροφή, ο Βασίλειος και με χαρίσματα εξαιρετικής ευστροφίας και μνήμης, κατακτά σχεδόν όλες τις επιστήμες της εποχής του, ώστε, μετά τις πρώτες του σπουδές στην Καισαρεία και κατόπιν στο Βυζάντιο, επισκέφθηκε, νεαρός ακόμα, την Αθήνα. Εκεί, επί τέσσερα χρόνια συμπλήρωσε τις σπουδές του, σπουδάζοντας φιλοσοφία, ρητορική, γραμματική, αστρονομία και ιατρική, έχοντας συμφοιτητές του τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό (τον θεολόγο) και τον Ιουλιανό τον Παραβάτη.
Και το σπουδαιότερο, κατακτά τη θεία θεωρία του Ευαγγελίου, που την κάνει αμέσως πράξη με την αυστηρή ασκητική ζωή του.
Από την Αθήνα επέστρεψε στην Καισαρεία και δίδασκε την ρητορική τέχνη. Αποφάσισε όμως, να ακολουθήσει τη μοναχική ζωή και γι' αυτό πήγε στα κέντρα του ασκητισμού, για να διδαχθεί τα της μοναχικής πολιτείας στην Αίγυπτο, Παλαιστίνη, Συρία και Μεσοποταμία. Όταν επέστρεψε, αποσύρθηκε σε μια Μονή του Πόντου, αφού έγινε μοναχός, και ασκήθηκε εκεί με κάθε αυστηρότητα για πέντε χρόνια (357 - 362 μ.Χ.). Ήδη τέλεια καταρτισμένος στην Ορθόδοξη Πίστη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος από τον επίσκοπο Καισαρείας Ευσέβιο. Ο υποδειγματικός τρόπος της πνευματικής εργασίας του δεν αργεί να τον ανεβάσει στο θρόνο της αρχιεροσύνης, διαδεχόμενος τον Ευσέβιο στην επισκοπή της Καισαρείας (370 μ.Χ.). Με σταθερότητα και γενναίο φρόνημα, ως αρχιερέας έκανε πολλούς αγώνες για την Ορθόδοξη Πίστη. Με τους ορθόδοξους λόγους που συνέγραψε, αντιμετώπισε τους κακόδοξους.
Η ποιμαντορική δράση του, υπήρξε απαράμιλλη, κτίζοντας την περίφημη «Βασιλειάδα», συγκρότημα με ευαγή Ιδρύματα, όπως φτωχοκομείο, ορφανοτροφείο, γηροκομείο, ξενοδοχείο και νοσοκομείο κ.ά., όπου βρήκαν τροφή και περίθαλψη χιλιάδες πάσχοντες κάθε ηλικίας, γένους και φυλής.
Ο Μέγας Βασίλειος έχει πλούσιο και σημαντικό συγγραφικό έργο. Τα κυριότερα έργα του είναι οι 9 ομιλίες στην Εξαήμερο, ομιλίες στους Ψαλμούς, πολλές και διάφορες άλλες ομιλίες, ασκητικά έργα και επιστολές. Εκτός των άλλων έργων του, έγραψε και Θεία Λειτουργία, που, μετά την επικράτηση αυτής της συντομότερης του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, τελείται 10 φορές το χρόνο: την 1η Ιανουαρίου (όπου γιορτάζεται και η μνήμη του), τις πρώτες πέντε Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, τις παραμονές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, την Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο.
Ο Βασίλειος, εξαιτίας της ασθενικής κράσεώς του και της αυστηρής ασκητικής ζωής του, εκοιμήθη εν Κυρίω στα πενήντα του χρόνια αφήνοντας παρακαταθήκη και Ιερή κληρονομιά στην ανθρωπότητα ένα τεράστιο πνευματικό έργο. (Γι' αυτό κι είναι ψεύτικη-γιατί είναι αταίριαστη με τη ζωή του- η πρωτοχρονιάτικη εμπορική εικόνα του χοντρού και ροδαλού γεράκου «που γυρίζει τον κόσμο και φέρνει στον καθένα ό,τι θέλει».)
Το έθιμο της βασιλόπιτας: Στα χρόνια του Ιουλιανού του Παραβάτη, όταν το Βυζάντιο κήρυξε τον πόλεμο στην Περσία, ο Ιουλιανός πέρασε με τον στρατό του από την Καισαρεία, όπου επίσκοπος ήταν τότε ο Μέγας Βασίλειος. Ο Ιουλιανός διέταξε να φορολογήσουν όλη την επαρχία, και θα έπαιρνε τα φορολογικά έσοδα σαν θα επέστρεφε -μετά τον πόλεμο- για την Κωνσταντινουπολη.
Έτσι, οι κάτοικοι αναγκάσθηκαν να δώσουν ό,τι είχε ο καθένας (σε χρυσαφικά νομίσματα κ.λπ). Όμως ο Ιουλιανός σκοτώθηκε άδοξα σε μια μάχη στον πόλεμο με τους Πέρσες, κι έτσι δεν ξαναπέρασε ποτέ από την Καισάρεια.
Τότε ο Επίσκοπος Βασίλειος έδωσε εντολή να αποδοθούν τα τιμαλφή στον κόσμο που τα είχε δώσει. Επινόησε έναν πρωτότυπο τρόπο: έδωσε εντολή να ζυμώσουν ψωμιά και σε κάθε ψωμί, να βάλουν μέσα κι από ένα νόμισμα ή χρυσαφικό. Κατόπιν τα μοίρασε στα σπίτια, κι έτσι τρώγοντας οι κάτοικοι τα ψωμιά όλο και κάτι έβρισκαν μέσα. Έτσι, γεννήθηκε το έθιμο της πίτας που ονομάσθηκε βασιλόπιτα.
* * * * *
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γεννήθηκε το 329 μ.Χ. στην Αριανζό, κωμόπολη της Καππαδοκίας. Γονείς του ο Γρηγόριος, επίσκοπος Ναζιανζού και η Νόννα. Είχε και δύο αδέρφια: τον Καισάρειο και την Γοργονία.
Στη Ναζιανζό, παίρνει τη στοιχειώδη εκπαίδευση, ενώ στην Καισάρεια, όπου συνεχίζει το σχολείο, γνωρίζεται με τον συμμαθητή του Μέγα Βασίλειο. Έπειτα, πηγαίνει κοντά σε περίφημους διδασκάλους της ρητορικής στην Παλαιστίνη και στην Αλεξάνδρεια και, τέλος, στα Πανεπιστήμια της Αθήνας. Οι σπουδές του διήρκεσαν 13 ολόκληρα χρόνια (από 17 έως 30 ετών).
Μετά τις σπουδές στην Αθήνα ο Γρηγόριος επιστρέφει στη πατρίδα του, όπου ο πατέρας του, επίσκοπος Ναζιανζού, τον χειροτονεί πρεσβύτερο. Αλλά ο Άγιος Γρηγόριος προτιμά την ησυχία του αναχωρητηρίου στον Πόντο, κοντά στον φίλο του Βασίλειο, για περισσότερη άσκηση στην πνευματική ζωή.
Μετά, όμως, από θερμές παρακλήσεις των δικών του, επιστρέφει στην πατρίδα του και μπαίνει στην ενεργό δράση της Εκκλησίας. Στα 43 του χρόνια ο Θεός τον ανύψωσε στο επισκοπικό αξίωμα.
Όλα του τα συγγενικά πρόσωπα πεθαίνουν, αλλά η Θεία Πρόνοια τον φέρνει στην Κωνσταντινούπολη (378 μ.Χ.), όπου υπερασπίζεται με καταπληκτικό τρόπο την Ορθοδοξία ενάντια στην αίρεση του Αρείου. Η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη. Όλοι οι ναοί της Βασιλεύουσας ήταν στα χέρια των αιρετικών. Όμως ο Άγιος δεν απελπίζεται. Μετατρέπει ένα δωμάτιο του σπιτιού του σε ναό, και του δίνει συμβολικό όνομα «Αγία Αναστασία», δείγμα ότι πίστευε στην ανάσταση της Ορθόδοξης Πίστης.
Οι αγώνες είναι επικίνδυνοι. Οι αιρετικοί ανεβασμένοι ακόμη και πάνω στις σκεπές των σπιτιών του πετούν πέτρες και ο Άγιος Γρηγόριος δοκιμάζεται πολύ. Στο ναό της Αγίας Αναστασίας εκφωνεί τους περίφημους πέντε θεολογικούς λόγους που του έδωσαν δίκαια τον τίτλο του Θεολόγου.
Μετά το σκληρό αυτό αγώνα, ο Μέγας Θεοδόσιος τον αναδεικνύει Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως (381 μ.Χ.). Όπως όλα τα ανθρώπινα όμως, έτσι και με τη ζωή του Γρηγορίου: αντιζηλίες, και δυσαρέσκειες τον ωθούν να παραιτηθεί και αποσύρεται στην γενέτειρά του όπου και τελειώνει ειρηνικά η ζωή του το 390, σε ηλικία 61 έτους.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος άφησε μεγάλο συγγραφικό έργο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα φιλοσοφημένα 408 ποιήματά του 18.000 περίπου στίχων. Είναι από τα μεγαλύτερα πνεύματα του Χριστιανισμού και από τους λαμπρότερους αθλητές της ορθόδοξης πίστης. Θεωρείται ευρέως ως ο πιο ταλαντούχος ρήτορας μεταξύ των Πατέρων της Εκκλησίας. Ως κλασικά εκπαιδευμένος ομιλητής και φιλόσοφος του Ελληνισμού, κατάφερε να συνδυάσει τον Ελληνισμό με την πρώτη εκκλησία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Ο Γρηγόριος έγινε γνωστός ως ο «Τριαδικός Θεολόγος» γιατί είχε σημαντικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της Τριαδικής θεολογίας τόσο μεταξύ των ελληνόφωνων όσο και των λατινοφώνων θεολόγων.
Ο Γρηγόριος είναι άγιος και της Ανατολικής και της Δυτικής Χριστιανικής Εκκλησίας και είναι επίσης γνωστός και στις δυο Εκκλησίες, (Ανατολική και Δυτική) ως ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, μαζί με το Βασίλειο τον Μέγα και τον Ιωάννη το Χρυσόστομο, κι ως ένας από τους Δασκάλους της Εκκλησίας.
* * * * *
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκε στην Αντιόχεια το 347 μ.Χ.(κατά άλλους το 354 μ.Χ.). Πατέρας του ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος και μητέρα του η Ανθούσα. Γρήγορα έμεινε ορφανός από πατέρα, και η μητέρα του - χήρα τότε 20 ετών - τον ανέθρεψε και τον μόρφωσε κατά τον καλύτερο χριστιανικό τρόπο. Ήταν ευφυέστατο μυαλό και σπούδασε πολλές επιστήμες στην Αντιόχεια - κοντά στον τότε διάσημο ρήτορα Λιβάνια - αλλά και στην Αθήνα, μαζί με τον αγαπημένο του φίλο Μέγα Βασίλειο.
Όταν αποπεράτωσε τις σπουδές του, επανήλθε στην Αντιόχεια και αποσύρθηκε στην έρημο για πέντε χρόνια, όπου ασκήτευε προσευχόμενος και μελετώντας τις Άγιες Γραφές. Ασθένησε όμως και επέστρεψε στην Αντιόχεια, οπού χειροτονήθηκε διάκονος - το 381 μ.Χ., σε ηλικία 34 ετών - από τον Αρχιεπίσκοπο Αντιοχείας Μελέτιο. Αργότερα δε από τον διάδοχο του Μελετίου Φλαβιανό πρεσβύτερος σε ηλικία 40 ετών.
Κατά την Ιερατική του διακονία ανέπτυξε όλα τα ψυχικά του χαρίσματα, πύρινο θείο ζήλο και πρωτοφανή ευγλωττία στα κηρύγματα του. Έσειε και συγκλόνιζε τα πλήθη της Αντιόχειας και συγκινούσε τις ψυχές τους βαθύτατα. Η φήμη του αυτή έφτασε μέχρι την Βασιλεύουσα και έτσι, την 15η Δεκεμβρίου 397 μΧ., με κοινή ψήφο βασιλιά Αρκαδίου και Κλήρου, έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης, κάτι που ο ίδιος δεν επεδίωξε ποτέ. Και από την θέση αυτή ο Ιερός Χρυσόστομος, εκτός άλλων, υπήρξε αυστηρός ασκητής και δεινός ερμηνευτής της Αγίας Γραφής, όπως φαίνεται από τα πολλά συγγράμματα του (διασώθηκαν 804, περίπου, ομιλίες του). Έργο επίσης του Χρυσοστόμου είναι και η Θεία Λειτουργία, που τελούμε σχεδόν κάθε Κυριακή, με λίγες μόνο, από τότε μετατροπές.
Ο ιερός Χρυσόστομος κατά τη διάρκεια της πατριαρχείας του υπήρξε αδυσώπητος ελεγκτής κάθε παρανομίας και κακίας. Αυτό όμως έγινε αιτία να δημιουργήσει φοβερούς εχθρούς, και μάλιστα αυτήν την αυτοκράτειρα Ευδοξία, επειδή ήλεγχε τις παρανομίες της. Αυτή μάλιστα, σε συνεργασία με τον τότε Πατριάρχη Αλεξαδρείας Θεόφιλο, συγκάλεσε σύνοδο και πέτυχε την καθαίρεση και εξορία του Αγίου σ' ένα χωριό της Βιθυνίας.
Η απόφαση αυτή όμως, τόσο εξερέθισε τα πλήθη, ώστε αναγκάστηκε αυτή η ίδια η Ευδοξία να τον ανακαλέσει από την εξορία και να τον αποκαταστήσει στο θρόνο με άλλη συνοδική αθωωτική απόφαση (402 μ.Χ.).
Αλλά λίγο αργότερα, η ασεβής αυτή αυτοκράτειρα, κατάφερε και πάλι να εξορίσει τον Άγιο (20 Ιουνίου 404 μ.Χ.) στην Κουκουσό της Αρμενίας και από κει στα Κόμανα, όπου μετά από πολλές κακουχίες και άλλες ταλαιπωρίες πέθανε το 407 μ.Χ.
Ο Μ. Ι. Γαλανός στον Συναξαριστή του, μεταξύ των άλλων, αναφέρει για τον Ιερό Χρυσόστομο, ότι υπήρξε και αναγνωρίζεται ως άριστος και δημοφιλής διδάσκαλος της Χριστιανικής Εκκλησίας. Κανένας δεν εξήγησε όπως αυτός, με τόσο πλούτο και τόση σαφήνεια τα νοήματα των θείων Γραφών, ούτε υπήρξε εφάμιλλός του στην ετοιμολογία, την απλότητα, αλλά και στη φλόγα και τη δύναμη της ρητορείας.
Υπήρξε ρήτορας θαυμαστός, λογοτέχνης απαράμιλλος, βαθύτατος και διεισδυτικότατος, ψυχολόγος και καταπληκτικός κοινωνιολόγος με αίσθημα χριστιανικής ισότητας, χωρίς προνομιούχους, με καθολική αδελφότητα.
Ανήκει σ' αυτούς που φαίνονται «ὡς φωστῆρες ἐν κόσμῳ» (Προς Φιλιππησίους, 6' 15.). Δηλαδή σαν φωτεινά αστέρια μέσα στον κόσμο.
Να σημειώσουμε εδώ, ότι ο ιερός Χρυσόστομος πέθανε την 14η Σεπτεμβρίου του 407, αλλά λόγω εορτής της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μετατέθηκε η εορτή της μνήμης του την 13η Νοεμβρίου, την 27η Ιανουαρίου εορτάζουμε την ανακομιδή των λειψάνων του, αλλά η μνήμη του εορτάζεται και την 30η Ιανουαρίου ημέρα μνήμης των Τριών Ιεραρχών, μαζί με τον Μέγα Βασίλειο και τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο.
Σημείωση: Για τους βίους των αγίων Τριών Ιεραρχών ανέτρεξα κυρίως στον Συναξαριστή. Ειδικώτερα:
α) για τον Μέγα Βασίλειο εδώ: http://www.saint.gr/1/saint.aspx
β) για τον Γρηγόριο τον Θεολόγο εδώ: http://www.saint.gr/1161/saint.aspx και εδώ: http://sophia-siglitiki.blogspot.gr/2015/01/o-agios-grigorios-o-theologos-kai-poihmata.html και τέλος,
γ) για τον Ιω. Χρυσόστομο εδώ: http://www.saint.gr/3021/saint.aspx
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου