Ο Αγιος Δημήτριος, η Θεσσαλονίκη και τα ΟΧΙ μας

Στο απολυτίκιο του Αγίου Δημητρίου διαβάζουμε: "Μέγαν εὕρατο ἐv τοῖς κιvδύvοις, σὲ ὑπέρμαχοv, ἡ οἰκουμένη, Ἀθλοφόρε τὰ ἔθνη τροπούμενον. Ὡς οὖν Λυαίου καθεῖλες τὴν ἔπαρσιν, ἐν τῷ σταδίῳ θαῤῥύvας τὸν Νέστορα, οὕτως Ἅγιε, Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος".

Σύμφωνα με τον  Συναξαριστή ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε περί το 280 - 284 μ.Χ. και μαρτύρησε επί των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού το 303 μ.Χ. ή το 305 μ.Χ. ή (το πιο πιθανό) το 306 μ.Χ.

Γεννήθηκε σε πλούσια οικογένεια στην Θεσσαλονίκη, και γι' αυτό είχε ανώτερη μόρφωση. Σύντομα ανελίχθηκε στις βαθμίδες του Ρωμαϊκού στρατού με αποτέλεσμα σε ηλικία 22 ετών να φέρει το βαθμό του χιλιάρχου.

Ήταν αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού, όταν έγινε χριστιανός, ενώ αυτοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός, στα χρόνια του οποίου έγιναν μεγάλοι διωγμοί κατά των χριστιανών. Φυλακίστηκε (στην Θεσσαλονίκη το 303 μ.Χ.), διότι αγνόησε το διάταγμα του αυτοκράτορα «περί αρνήσεως του χριστιανισμού». Μάλιστα λίγο νωρίτερα είχε ιδρύσει κύκλο νέων προς μελέτη της Αγίας Γραφής. Ακόμη και μέσα στην φυλακή μιλούσε για τον Χριστό και για την διδασκαλία του. Εκεί μέσα, ευχήθηκε κι ενθάρρυνε τον νεαρό έγκλειστο χριστιανό Νέστορα, ο οποίος κατετρόπωσε σε μονομαχία τον φοβερό μονομάχο της εποχής, τον Λυαίο. Αυτό προκάλεσε την οργή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, ο οποίος διέταξε να θανατωθούν και οι δύο: και ο Νέστορας και ο Δημήτριος.

Οι συγγραφείς εγκωμίων του Αγίου Δημητρίου, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Γρηγόριος ο Παλαμάς και Δημήτριος Χρυσολωράς, αναφέρουν ότι το σώμα του Αγίου ετάφη στον τόπο του μαρτυρίου, ο δε τάφος μετεβλήθη σε βαθύ φρέαρ που ανέβλυζε μύρο, εξ ου και η προσωνυμία του ως Μυροβλήτου.

Στις βυζαντινές εικόνες αλλά και στη σύγχρονη αγιογραφία ο Άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται αρκετές φορές ως καβαλάρης με κόκκινο άλογο (σε αντιδιαστολή προς το λευκό άλογο του Αγίου Γεωργίου) να πατά τον άπιστο Λυαίο.

Ο Άγιος Δημήτριος, τιμάται ως πολιούχος Άγιος της Θεσσαλονίκης.

Για τον Ι. Ναό του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλύτου στην Θεσσαλονίκη,  διαβάζουμε στο  vimaorthodoxias.gr., ότι κτίσθηκε στα μέσα του 5ου αι. από τον έπαρχο του Ιλλυρικού Λεόντιο πάνω στον τάφο του Αγίου, ο οποίος μαρτύρησε ως χριστιανός, με το στρατιωτικό αξίωμα του ανθυπάτου επί του (συν-αυτοκράτορος με τον Διοκλητιανό) Μαξιμιανού (292-311), που διέταξε «λόγχαις ἀναιρεθῆναι τὸν μάρτυρα» μετά την ήττα του παλαιστού Λυαίου, από τον μαθητή του Δημητρίου, Νέστορα, στον χώρο του Σταδίου της πόλεως.

Ο Ναός αυτός, σε μεγάλη πυρκαγιά μεταξύ των ετών 629 και 639 καταστράφη κατά μεγάλο μέρος. Αλλά, η ευσέβεια του λαού της Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον Επίσκοπο Ιωάννη τον ξανακτίζει διευρύνοντάς τον. Το 904 ο Ναός λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς και αρπάχτηκε σε κομμάτια το ιερό «Κιβώριο». Άλλη διαρπαγή νέου «Κιβωρίου» σημειώνεται από τους Νορμανδούς 281 χρόνια αργότερα, όταν καταλήφθηκε η πόλη από αυτούς, το 1181.

Το 1493 ο Ναός μετατρέπεται σε τζαμί από τους Τούρκους. Στο βορειοδυτικό μέρος του Ναού μεταφέρεται το κενοτάφιο του Αγίου και απομονώνεται από το Τζαμί. 

Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912 ο Ναός επαναλειτουργεί ως χώρος λατρείας – τιμής του Αγίου Δημητρίου. Η πυρκαγιά της 5ης και 6ης Αυγούστου του 1917 αποτεφρώνοντας τα δύο τρίτα της Θεσσαλονίκης μετέβαλε σε ερείπια και τον ιστορικό Ναό, ο οποίος επί χίλια πεντακόσια συνεχή έτη αποτελούσε το κόσμημα και το καύχημα της δεύτερης πρωτεύουσας του ελληνικού Γένους. Όμως οι αναστηλωτικές εργασίες αποκατέστησαν την αρχική του μορφή.

Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου ως μνημείο τέχνης αποτελεί ένα από τα πλέον υπέροχα χριστιανικά μνημεία της ελληνικής Ανατολής. Ως προς την αρχιτεκτονική του, αποτελεί τύπο της ελληνιστικής βασιλικής με ξύλινη αμφικλινή στέγη. Η σημερινή της μορφή είναι του 7ου αι. και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες εκκλησίες – μαρτύρια. Έχει διαστάσεις κάτοψης 43,58 μ. (μήκος) και 33 μ. (πλάτος). Με τέσσερεις κιονοστοιχίες, η Βασιλική χωρίζεται σε πέντε κλίτη ή στοές. Το μεσαίο κλίτος είναι ευρύτερο από τα υπόλοιπα τέσσερα, και χωρίζεται από αυτά με οκτώ πράσινους, δώδεκα λευκούς κίονες και τέσσερεις πεσσούς, που κοσμούνται με κιονόκρανα, τα οποία στέφονται με επιθέματα. Τα πλάγια κλίτη στεγάζονται με κλιμακωτές στέγες, ώστε να δημιουργούνται μονόλοβα, δίλοβα και τρίλοβα παράθυρα.

Διαβάζουμε στο  vimaorthodoxias.gr:

Άγριοι και πολυάριθμοι επιδρομείς επήρχοντο εναντίον της Θεσσαλονίκης, οι Σλαύοι, ο μεγαλύτερος κίνδυνος της μεσαιωνικής ημών αυτοκρατορίας.

Από τον 2ον-3ον αιώνα μ. Χ. αρχίζουν οι Σλαύοι ως χείμαρρος ακράτητος να κατέρχωνται προς την χερσόνησον του Αίμου. ῾Επί τέσσαρας πέντε αιώνας αι επιδρομαί των διασπείρουν την φρίκην και τον τρόμον εις τας ελληνικάς χώρας.

Ήλθεν εποχή τον 7ον αιώνα, ότε οι Σλαύοι είχον καλύψει όλην την ῾Ελληνικήν χερσόνησον. Και εκινδύνευε τότε το Έθνος ημών τον μέγιστον των κινδύνων.

Αλλά προπύργιον αγέρωχον όλης της ῾Ελληνικής φυλής υψώθη τότε επί δύο αιώνας η μεγάλη Θεσσαλονίκη. Και εις τα κολοσσιαία αυτής τείχη εθραύσθησαν τα πελώρια κύματα του σλαυικού χειμάρρου.

Από πολυαρίθμους φυλάς αποτελούμενοι οι Σλαύοι της Μακεδονίας, σύροντες μεθ’ εαυτών και άλλα βαρβαρικά φύλα, ως τους Αβάρους, τους Βουλγάρους, αρχίζουν από τα μέσα του 6ου αιώνος, επί’ αυτοκρατορίας ᾽Ιουστινιανού, τους φοβερούς πολέμους προς κατάληψιν της Θεσσαλονίκης.

᾽Επί δύο όλους αιώνας, από τον 6ον έως τον 8ον, κάθε ολίγον επιπίπτουν λυσσαλέοι εναντίον της πόλεως.

Εξ πολέμους επεχείρησαν εναντίον αυτής, εις ένα μάλιστα όχι μίαν, αλλά τρεις φοράς επολιόρκησαν την πόλιν
.
Αμέτρητα είναι τα πλήθη των πολιορκητών, έφθασαν και έως εκατόν χιλιάδες. Νομίζεις ότι ήσαν «άλλος στρατός του Ξέρξου». ῾

Ως «νιφάδες της χιόνος» πίπτουν επάνω εις την πόλιν και, όπως η άμμος περικλείει την θάλασσαν, ομοίως και οι πολιορκηταί περιζώνουν τα τείχη, ως μία «θανατηφόρος στεφάνη» περισφίγγουν την πόλιν.

Όλα τα όπλα, τα μηχανήματα της πολιορκίας φέρουν μαζί των και, φοβερώτερον από αυτά, την αγριότητα και την μανίαν των, διότι ήσαν «θηριώδη ανήμερα φύλα». Πολλούς σφοδρούς πολέμους υπέστη η πόλις από τους βαρβάρους, λέγουν οι παλαιοί, αλλά δεν υπέστη σφοδροτέρους από τους πολέμους εκείνους των Σλαύων.

Αλλ᾿ η μεγάλη πόλις έχει ισχυρά τα τείχη αυτής και ακόμη ισχυρότερα τείχη έχει την φιλοπατρίαν και την ανδρείαν των κατοίκων της. Οι Θεσσαλονικείς μάχονται «υπέρ πατρίδος και ναών παναγίων και πίστεως».

Και είναι προς τούτοις η πόλις «θεοφρούρητος, αγιοφύλακτος». ῎Εχουν οι κάτοικοι αήττητον στρατηγόν, τον υπερένδοξον αυτών Αθλοφόρον, τον Άγιον Δημήτριον.

῾Η «Ουράνιος Πρόνοια», λέγει το παλαιόν βιβλίον, «εφώτιζε τους πολίτας και έκαμνε με την ανδρείαν ως θώρακα τας ψυχάς των».

῾Η αγγελική συμμαχία του Μεγαλομάρτυρος κάμνει ακαταγώνιστον την ανδρείαν των πολιτών. Με το πρόσωπον σκυθρωπόν διά τον κίνδυνον της πόλεώς του, εγείρεται ο Άγιος από την ιεράν λάρνακα ναί εμφανίζεται εν τη δόξή αυτού εις τους υπερασπιστάς της πόλεως.

Δεν τον έβλεπον εις το όνειρόν των, αλλά τον έβλεπον εις την πραγματικότητα αυτόν τον ίδιον να μάχεται μεταξύ των στρατιωτών, να προηγήται και να οδηγή αυτούς εις την νίκην και την σωτηρίαν. Και άλλοτε τον έβλεπον επάνω εις τα τείχη όμοιον προς οπλίτην πλήττοντα με το ξίφος του τους βαρβάρους.

Άλλοτε τον έβλεπον ενδεδυμένον με χλαίναν επί του πολεμικού του ίππου και κραδαίνοντα την αήττητον λόγχην του να προηγήται εις εξόδους εναντίον των πολιορκητών.

Άλλοτε πάλιν φορών λευκήν χλαμύδα διατρέχει το τείχος και έπειτα τρέχει επί της θαλάσσης δρομαίως περιπατών ως επί στερεού εδάφους και διασκορπίζει τον στόλον των βαρβαρικών μονοξύλων.

Και δεν τον έβλεπον τον Αθλοφόρον μόνον οι πολίται της πόλεως αλλά και αυτοί οι εχθροί, οι οποίοι κατελαμβάνοντο υπό τρόμου και διεσκορπίζοντο. Όταν ηρώτων μετά την νίκην τους αιχμαλώτους διατί έφυγον, εκείνοι απεκρίνοντο:«Είδομεν ένα άνδρα ξανθόν και λαμπρόν, ο οποίος εκάθητο επί λευκού ίππου και εφόρει ιμάτιον λευκόν»

Και τότε ενόουν όλοι ότι ο πανένδοξος Αθλοφόρος ήτο ο οδηγών τον αγγελικόν αόρατον στρατόν και συγχρόνως τον ορατόν στρατόν των υπερασπιστών της πόλεώς του.

Και αφού έσωζε την πόλιν του, επέστρεφε πάλιν ο Μεγαλομάρτυς εις τον πανάγιον Οίκόν του. Και το πρόσωπόν του, λέγει το παλαιόν βιβλίον, από την χαράν «λαμπηδόνας ως ηλιακών ακτίνων απέπεμπεν».

Διά την άγρυπνον αυτήν προστασίαν της πόλεώς του ήτο απέραντος η ευγνωμοσύνη, βαθυτάτη η λατρεία, ακλόνητος η πίστις των κατοίκων αυτής προς τον μέγαν και υπερένδοξον κηδεμόνα και πολιούχον.

Συγκινητικά είναι τα άπειρα δείγματα της λατρείας ταύτης. Με κάθε τρόπον η ευσέβεια των πολιτών εζήτησε να διαιωνίση την μνήμην του μαρτυρίου και των θαυμάτων του Αγίου.

Με άπειρον ευλάβειαν διαβάζονται παλαιά βιβλία, εις τα οποία εγράφησαν με τους πολέμους των Σλαύων το μαρτύριον και τα θαύματα του καλλινίκου μάρτυρος·

Και με την τέχνην ακόμη εξύμνησεν η ευσέβεια των περασμένων αιώνων τον υπερένδοξον Μεγαλομάρτυρα. Με ωραιότατα ψηφιδωτά και τοιχογραφίας εξεικόνισαν εις τους τοίχους των εκκλησιών τον βίον και το μαρτύριον και τα θαύματα του Αγίου Δημητρίου.

Και σήμερον ακόμη εις την Θεσσαλονίκην θαυμάζομεν την μεγαλοπρεπή εκκλησίαν, την μίαν σωζομένην εκ των τριών, τας οποίας ανήγειρεν εις τιμήν του υπερενδόξου προστάτου της πόλεως η θερμή λατρεία των κατοίκων.

Η Θεσσαλονίκη είναι τόσο συνδεδεμένη με τον Άγιό της, αφού σ' αυτήν γεννήθηκε και μαρτύρησε, και σ' αυτήν ετάφη, ως τόπο του μαρτυρίου του. Θεσσαλονικείς είναι και οι άγιοι υμνογράφοι που ετίμησαν την μαρτυρία και το μαρτύριό του. Αλλά, κι ο Άγιος, πολλές φορές βρέθηκε, με την προς τον Κύριό μας παρρησία του, θαυματουργικά παρών κατά την ιστορική πορεία της πόλης, σε όσα δεινά αυτή δοκίμασε  και όσα θαυμάσια απήλαυσε. Ο Άγιος Δημήτριος, την διεφύλαξε, την προστάτεψε και την απελευθέρωσε, θαυματουργικώς.

Έτσι, Αγιο-Δημητριάτικη  είναι και η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης  το 1912- τότε που ο Βασιλιάς Γεώργιος με τη συνοδεία του μπήκαν στην πόλη επισφραγίζοντας και τυπικά την απελευθέρωση της πόλης, 482 χρόνια μετά την άλωσή της από τους Τούρκους, κι όσους ακόμη (Σλαύους, Βουλγάρους κλπ) εχθρούς και εισβολείς κυριαρχούσαν στην περιοχή. Για την ημέρα αυτή, γράφει ο Α. Βακαλόπουλος: «Από τον καταυλισμό του ως το Διοικητήριο και απ’ αυτό ως τους στρατώνες, οι άνδρες βάδιζαν τρεις ολόκληρες ώρες μέσα σε αποθέωση. Έξαλλοι από τον ενθουσιασμό οι κάτοικοι ζητωκραύγαζαν, φώναζαν, τραγουδούσαν εθνικά τραγούδια. Από τους εξώστες, τα παράθυρα, τις στέγες, τις σκαλωσιές των κτιρίων ρίχνοντας ανθοδέσμες, κουφέτα, αφήνοντας περιστέρια, κορδέλες άσπρες και γαλάζιες».... 

 Για κείνες τις ώρες του 1912, διαβάζω εδώ: protothema.gr/26-oktovriou-1912:   

Ο ελληνικός στρατός στην Θεσσαλονίκη

Στις 8.15 π.μ. της 27ης Οκτωβρίου, οι Δούσμανης και Μεταξάς επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη για να υπογράψουν συμπληρωματικό πρωτόκολλο με τον Ταχσίν πασά. Από το προηγούμενο βράδυ όμως, ορισμένοι εύζωνοι και Έλληνες αξιωματικοί, είχαν μπει σε ομάδες στη Θεσσαλονίκη. (...) Όταν οι Δούσμανης και Μεταξάς, συνοδευόμενοι από τον λοχαγό Αθανάσιο Εξαδάκτυλο και τον δεκανέα Ίωνα Δραγούμη, βοηθό στα πολιτικά ζητήματα έφτασαν στη Θεσσαλονίκη, βρήκαν Ελληνίδες και Έλληνες κάθε ηλικίας να ζητωκραυγάζουν στους δρόμους κρατώντας ελληνικές σημαίες.
 

Στις μέρες μας, στην Θεσσαλονίκη, και τον Αγιο-Δημήτρη, γιορτάζουμε πέρα από την απελευθέρωση της πόλης, και την μεγάλη στιγμή της νεώτερης ιστορίας μας: Το ΟΧΙ στον φασισμό του Μουσολίνι και την ιταμή του πρόκληση, προσβολή και απαίτηση. Το ΟΧΙ στην αυθαιρεσία και την απληστία. Το ΟΧΙ στην θηριωδία και την απανθρωπιά. Το ΟΧΙ στον ναζισμό του Χίτλερ.

Η Ιστορία τό 'φερε, κι ο Μεταχάς να ειπεί το ΟΧΙ σε όλους αυτούς και σε όλα αυτά, όπως διαβάζουμε εδώ: (http://pheidias.antibaro.gr/1940.htm). 'Ηταν ο ίδιος Μεταξάς, αυτός που είχε παραλάβει το 1912 την πόλη της Θεσσαλονίκης, χωρίς τις αλυσίδες της σκλαβιάς και της ξένης επικυριαρχίας.

Σήμερα, εμείς, ως προς τα πολιτικά και τις ιδεολογίες, ας μην μπερδευόμαστε δωρεάν, με τέτοια, πολλά και διάφορα ιδεολογήματα, "κομματολογήματα", απόψεις και πολιτικά πείσματα: Τον πολιτκό ηγέτη τον κάνουν τα έργα του, που λύνουν προβλήματα και δίνουν προοπτικές. Τον ηγέτη, τον κάνουν οι νίκες του και όχι ο πανικός και ο φόβος των πολιτικών αντιπάλων του. Τον ηγέτη τον κάνουν οι επιλογές του. Τα ΝΑΙ του και τα ΟΧΙ του.

Αλλά, κανείς δεν γίνεται ηγέτης μόνο με τα ωραία ή τα φανταχτερά του λόγια, την παρόρμηση ή το πείσμα του, τις ιδέες ή την προσωπική δυναμική του. Απαιτούνται πολύ περισσότερα, κι ανάμεσά τους απαιτείται κατάρτιση, πίστη, ευθυκρισία και ικανότητα εκτίμησης των περιστάσεων και του περιρρέοντος κλίματος.

Σημείωση για το θαύμα του Αγίου Δημητρίου στην Αθήνα:

Ένα από τα πολλά θαύματα του Αγίου που αναφέρει η νεώτερη παράδοση και η Ιστορία, είναι και τούτο που έγινε το 1823 μ.Χ., όταν οι Τούρκοι, που ήταν αμπαρωμένοι στην Ακρόπολη της Αθήνας, ετοίμαζαν τα πυρομαχικά τους για να χτυπήσουν με τα κανόνια τους, τους Έλληνες που βρισκόντουσαν στον απέναντι μικρό ναό του Αγίου Δημητρίου. Τότε, η  λουμπάρδα (το κανόνι) των Τούρκων εξερράγη καταστρέφοντας και τμήμα του λαμπρού μνημείου του Παρθενώνα. Κι από τότε, για να θυμούνται αυτό το θαύμα, ο ναός αυτός λέγεται "Άγιος Δημήτριος ο Λουμπαρδιάρης".