Στον απόηχο των Χριστουγέννων

Ο Τάκης, "τό' χει". Οι κουβέντες του έχουνε ένα βάθος που σε ταξιδεύει.  Έτσι και τώρα, καθώς τούτες τις μέρες που περάσανε, τις Χριστουγεννιάτικες και γιορτινές, μιλήσαμε με όλους όσους αγαπάμε, κι ευχηθήκαμε προς αλλήλους χρόνια πολλά και τα τοιαύτα. Οι ευχές του Τάκη, έχουνε μια γλυκειά πίκρα, μια χαρμολύπη. Για την απάνθρωπη, την άθεη κι αντίθεη " ανθρωπιά" μας.

Μοιραστείτε, στον απόηχο των Χριστουγέννων, τις σπαραχτικές ευχές του μαζί μου:

"Μετά τα φώτα, και τη φάτνη πριν χαλάσουν,
νύχτα με τ άστρο που την όριζε σβηστό,
τον πλαστικό κάναν στην άκρη το χριστό,
κάτι παρίες μελαψοί για ν' απαγκιάσουν.

Την άλλη, ο τύπος που αυτά τα κυνηγούσε,
πιασαν, να λέει πρωτοσέλιδα γραμμένο,
τον Ιωσήφ χωρίς χαρτιά κυνηγημένο,
κι ένα που έκλεγε μωρό, γιατί ενοχλούσε"
"η φάτνη"

Περάσαν και τα Χριστούγεννα, κι ως είθισται, στην εποχή μας, δεν αρκεστήκαμε στο να καθαρίσουμε την πόλη από τα πλαστικά στολίδια. Προχωρήσαμε βαθύτερα, και το πνεύμα του αυταρχισμού εκφράστηκε με φωτιές. Δοκιμάσανε τούτη τη φορά να πυρπολήσουνε την Εκκλησία του Αγίου Διονυσίου. Μέρα και ώρα γιορτής. Μέρα μνήμης του πρωτομάρτυρα Στεφάνου.

Νά, που δεν εσταμάτησε το μαρτύριο της Εκκλησίας, μέχρι τις μέρες μας. Μόνο εμείς σωθήκαμε, που δεν είμαστε άξιοι να μαρτυρήσουμε, την παρουσία του Χριστού στην ζωή μας, γιατί είμαστε απόντες από το κήρυγμα της αγάπης του.

Ποιόν στέφανο επιζητούσανε, άραγε, οι δράστες του εμπρησμού στον Άγιο Διονύσιο; Ανδρείας, Ελευθερίας έκφρασης, Αθεϊας, Ισχύος ή Δημοκρατικότητας;

• Ανδρείας, ασφαλώς όχι. Γιατί οι ανδρείοι δεν χτυπούν απρόσωπα, κρυφά και μαζικά. Δεν χτυπούν δομές και χώρους λατρείας.
• Ελευθερίας έκφρασης, επίσης, όχι. Γιατί οι θιασώτες της ελευθερίας της έκφρασης, θα πρέπει να γνωρίζουν καλά πως αυτή καταλαμβάνει και όσους έχουν διαφορετικές από αυτούς απόψεις και πεποιθήσεις.
• Αθεϊας, επίσης, όχι. Γιατί οι άθεοι δεν πιστεύουν σε ένα θεόν οδηγητή και προστάτη. Αλλά, εδώ, οι εμπρηστές, και οι συν αυτοίς, πιστεύουν πως οι ίδιοι είναι οι θεοί που ορίζουν την μοίρα των άλλων.
• Ούτε και στέφανο ισχύος μπορεί να επιζητούν, γιατί η δολιότητα δεν είναι ίδιον του ισχυρού, αλλά του τρομοκρατημένου και του μανιακού, του εκδικητικού, του δειλού και πανικόβλητου αδύναμου.
• Όσο για την δημοκρατικότητα του ήθους των εμπρηστών, ένα είναι αναμφισβήτητο: ότι είναι ανύπαρκτο, γιατί τέτοιο μίσος δεν μπορεί να στεγάζει, παρά μόνο μια φασιστική νοοτροπία, η οποία βλέπει ως μόνη σωστή και αποδεκτή την δική της την άποψη, την πεποίθηση, την πίστη, την ιδεολογία, την πολιτική.

Για τούτη την άνομη πράξη, η Πολιτεία θα πρέπει να μας δώσει εξηγήσεις και να λάβει μέτρα.

Απο-ηθικοποίηση. Η σύγχρονη ολίσθηση

 

Φαίνεται πως όλοι αγωνίζονται να εγκαθιδρύσουν τα δικά τους συγκυριακά επιχειρήματα προς επικράτηση και ικανοποίηση των ιδίων στόχων και συμφερόντων. Νομίζω πως δεν χρειάζεται να μνημονεύσουμε χειροπιαστά παραδείγματα της καθημερινής μας δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Είναι τόσο προφανή!

Ο μεγάλος (ιδεολογικός) αγώνας γίνεται πια, για την απόρριψη της ηθικής  (απο-ηθικοποίηση) ως κριτήριο στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ πολιτών και κρατικών θεσμών, αλλά και μεταξύ δημοσίων οργανισμών, καθώς και μεταξύ των υπερεθνικών οργανώσεων. Δηλαδή, τόσο στις ιδιωτικές όσο και στις δημόσιες και τις διεθνείς υποθέσεις. Περισσεύουν και περιττεύουν τα παραδείγματα.

Η ηθική, είναι η ιδιότητα του ανθρώπου που ο ίδιος εμφορείται από ήθος.

Η ηθική δεν είναι η ιδιότητα του ανθρώπου που απλώς ενδύεται ένα ήθος, το οποίο μάλιστα δεν είναι το δικό του ήθος.

Στην πρώτη περίπτωση, μιλάμε για ανθρώπους με την πνευματική του όρου σημασία (δηλαδή, μιλάμε -τουλάχιστον- για έλλογα όντα με συνείδηση της κοινωνικότητάς τους και των πεπερασμένων από τον χρόνο ορίων τους).

Στην δεύτερη περίπτωση μιλάμε για ανθρώπους που δεν έχουν διαβεί το κατώφλι του ενστίκτου, εφόσον η επικράτησή τους και ο κορεσμός των ορέξεών τους υπερισχύει της νόησής τους, και της συναίσθησης του περιβάλλοντός τους, χωρίς ενδοιασμούς και εσωτερικούς περιορισμούς.

Η σημασία της ηθικής, ερευνήθηκε πολύ πριν οι σύγχρονοί μας καταλήξουν πως είναι άχρηστη. Μνημεία λόγου και σκέψης διαθέτει άπειρα η αρχαία Ελληνική Γραμματεία. Τα περισσότερα αδιάβαστα από τους περισσότερους. Κι οι σπουδαιότεροι σύγχρονοι πολιτικοί, φιλόσοφοι και χρήστες αυτών, κράτησαν από αυτά, όσα είναι τα βολικώτερα και τα συνηγορούντα στις επιδιώξεις τους. Αυτά προβάλλουν, κι αυτά χρησιμοποιούν για την διεκπεραίωση των προσωπικών σχεδίων τους. Τα χρησιμοποιούν κοτσανεμένα, ευνουχισμένα από την ουσία τους, χωρίς τον πνευματικό δρόμο που διανύθηκε για την κατάκτηση αυτής της γνώσης, και χωρίς το πρακτικό αποτέλεσμα της παράβασής του.

Η κατάσταση της πλήρους αγάπης, αρετής και ήθους καρδιάς που δίδαξε ο Χριστός, σήμερα, όταν δεν θεωρείται ανεφάρμοστη και άχρηστη ουτοπία, καταδιώκεται ως οπισθοδρόμηση, ως πρόσκομμα στην "πρόοδο" και ως βλαβερή "άποψη". Πολεμείται, συκοφαντείται, λοιδορείται και απαξιώνεται.

Σήμερα, όταν μιλάμε για ηθική, δεν είναι για την σημασία και την αξία της, αλλά, για το αν παραδεχόμαστε πως πράγματι ή όχι υπάρχει ζήτημα ηθικής, ή αν μιλάμε για κάτι ανάξιο γνώσης και τήρησης, ως άγνωστο, επικίνδυνο, αχρείαστο, επιβλαβές.

Μα όταν οι παιδαγωγοί και οι ηγέτες μας διάγουν βίο και κηρύττουν αξίες και κοινωνικούς στόχους χωρίς καμμία ηθική, ας μην μας παραξενεύει που είμαστε χαμένοι.

Όλα αυτά, που με προβληματίζουν, δεν είναι μια στιγμιαία σύλληψη ενός μονομανούς εν απορία, που εστιάζει στα ατέλειωτα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που κατακλύζουν την καθημερινότητά του. Είναι επιτακτικό το ερώτημα: Πού πάμε, χωρίς όρια, έλεγχο, φραγμούς αλληλεγγύη, συνεργασία και σύμπραξη; Πού πάμε χωρίς ήθος, φρόνημα, αρετή;

Όπως φαίνεται, ακόμη και μεγάλοι συγγραφείς (Χάμπερμας), διαπιστώνουν πως η πάλη για την απο-ηθικοποίηση των δημόσιων συγκρούσεων βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Και ισχυρίζονται πως σήμερα, η πάλη αυτή "δεν διεξάγεται πλέον υπό το πρίσμα μιας τεχνοκρατικής αυτοκατανόησης της πολιτικής και της κοινωνίας". Αυτό που πράγματι συμβαίνει είναι πως "η κοινωνική πολυπλοκότητα εμφανίζεται σαν μαύρο κουτί, και πως μόνο η ευκαιριακή συμπεριφορά σε σχέση με το σύστημα φαίνεται να προσφέρει δυνατότητες προσανατολισμού".

Αυτά μας αποκαλύπτονται κάθε μέρα και εναργέστερα, καθώς εφαρμόζονται -δοκιμαστικά και κάθε φορά ατελέσφορα- διάφορες πολιτικές και οικονομικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση προβλημάτων στην λειτουργία των κρατικών λειτουργιών, των διεθνών σχέσεων, της οικονομίας (ιδιαίτερα της χώρας μας, που έχει κατρακυλήσει στο τελευταίο το σκαλί) της παιδείας και ιδιαίτερα της λειτουργίας των πανεπιστημιακών καθιδρυμάτων, που έχουν μεταβληθεί σε φρούρια πολιτικών εξορμήσεων και εστίες πειραματισμού πολιτικής υπερίσχυσης.

Η κοινωνική πολυπλοκότητα, είναι πρακτικά ανερμήνευτη από έναν μόνο άνθρωπο, και πρακτικά ασύλληπτη από μια ομάδα προσώπων που απλώς συγκροτούν έναν πολιτικό θεσμό (πολιτικά κόμματα), δεδομένου ότι οι θεσμοί αυτοί επιδιώκουν μεν συλλογικούς (για πολλούς ανθρώπους, αλλά από περιορισμένο κύκλο: βουλευτές, πολιτευτές, πολιτική άνοδο, θέσεις και αξιώματα) στόχους, αλλά όχι την ευημερία και την ευδαιμονία όλων των ανθρώπων.

Σημείωση: Ο Γιούργκεν Χάμπερμας στο κείμενο «Τι σημαίνει σοσιαλισμός σήμερα;» ξεκαθαρίζει ότι ο μεγάλος ιδεολογικός αγώνας αφορά την απόρριψη της ηθικής ως κριτήριο στις δημόσιες υποθέσεις: «Αυτή η πάλη για την από-ηθικοποίηση των δημόσιων συγκρούσεων βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Σήμερα δεν διεξάγεται πλέον υπό το πρίσμα μιας τεχνοκρατικής αυτοκατανόησης της πολιτικής και της κοινωνίας: όταν η κοινωνική πολυπλοκότητα εμφανίζεται σαν μαύρο κουτί, μόνο η ευκαιριακή συμπεριφορά σε σχέση με το σύστημα φαίνεται να προσφέρει δυνατότητες προσανατολισμού. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αναπτυγμένες κοινωνίες δεν είναι τέτοιου είδους, ώστε να μπορούν να λυθούν χωρίς μία κανονιστικά ευαισθητοποιημένη αντίληψη, χωρίς μια ηθικοποίηση των δημόσιων θεμάτων». (σελ. 105).

[Το κείμενο του Γιούργκεν Χάμπερμας «Τι σημαίνει σοσιαλισμός σήμερα;» συγκαταλέγεται μέσα στον τόμο που φέρει τον ευρύτερο τίτλο «Η Επόμενη Ημέρα… μετά την πτώση του “υπαρκτού σοσιαλισμού”», εκδόσεις «παρατηρητής», Θεσσαλονίκη 1992.] ΠΗΓΗ

Λαθροχειρίες... με καλό σκοπό...

 

Ετούτο το σημείωμα έχει αντιγραφεί εξ ολοκλήρου από εδώ. Και τούτο, γιατί μου άρεσε η γραφή, ο προβληματισμός, οι τοποθετήσεις των διαλεγομένων και η ευαισθησία τους. Είναι μια όμορφη στιγμή, με πολλά ερεθίσματα, και ευκαιρίες για όλους εμάς τους αναγνώστες: να μάθουμε πράγματα που δεν γνωρίζουμε, να σκεφτούμε για ενδιαφέροντα ερωτήματα που δεν θα είχαμε θέσει από μόνοι μας, να αισθανθούμε, να βρεθούμε σε έναν κόσμο που δεν τον φανταζόμαστε, σαν που  δεν  παροικούμε όλοι μας την χώρα της "έκφρασης με τον χρωστήρα". Γραμμένο μονοκοντυλιά, σαν μονόλογος, αναλογισμός, αναπαράσταση (κι όχι όπως μεταφέρεται εδώ με την δομή ενός δοκιμίου). Μια "ζωγραφιά αισθημάτων, λόγου και σκέψεων", με αφορμή την προσωπογραφία του συγγραφέα, από τον Γιώργο Ρόρρη. 

... "Ενώ ο Γιώργος ετοίμαζε τους καφέδες στην κουζίνα, εγώ ξεφύλλιζα την εφημερίδα. Είδα τη φωτογραφία ενός έργου του Θεόφιλου και διάβασα ένα άρθρο με μαρτυρίες συγγενών του που σχετίζονταν με την περίφημη φουστανέλα του ζωγράφου. Η εγγονή της αδελφής του την έκοψε κουρέλια και την έκανε κουρελού! Όταν ο Γιώργος γύρισε με το δίσκο, τον ρώτησα ποια ήταν η εντύπωσή του όταν είδε για πρώτη φορά ζωγραφική του Θεόφιλου.

- Πριν λίγα χρόνια είδα στο σπίτι ενός φίλου στην Αθήνα, ένα έργο του Θεόφιλου σε χαρτί το οποίο όμως είχε γίνει κομμάτια. 'Ηταν σ' ένα κουτί μέσα, κομμάτια-κομμάτια. Είχε κυριολεκτικά γίνει φύλλο και φτερό. Παίρνω ένα μικρό κομματάκι του χαρτιού που είχε πάνω του ζωγραφισμένο τμήμα χλόης, ή μέρος από κάποιο βουνό. Πάντως ήτανε φύλλα, φύλλα δένδρου και κλαδιά δένδρων, ίσως θάμνων. Αυτή η ομορφιά των τόνων, η λεπταισθησία των πράσινων, των γαιωδών πράσινων, των θερμών, των ψυχρών πράσινων, η επαναλαμβανόμενη πινελιά έκανε αυτό το μικρό κομμάτι χαρτιού μια ολοκληρωμένη ζωγραφιά. Όπως όταν πάει κανείς στο μουσείο και βλέπει ένα θραύσμα γλυπτικής, ένα κομμάτι από έναν μηρό, από μία πλάτη και δεν έχει ανάγκη να δει ολόκληρο το έργο. Γιατί καταλαβαίνει ότι ο γλύπτης έκανε σπουδαία γλυπτική. Για τον Θεόφιλο, που ήταν ζωγράφος, έχει σημασία κάθε τμήμα του πίνακα να λειτουργεί. Να έχει μέσα του την πυκνότητα της ύλης, την ομορφιά της και την πάλη του νερού με την ύλη πάνω στο μουσαμά που θα κάνει να σταθεί το έργο αυθύπαρκτο, σαν απόσπασμα μιας μεγαλύτερης εικόνας που ίσως έχει χαθεί. Ένα κομματάκι από μια ζωγραφιά του Θεόφιλου θα μπορούσαμε να το βάλουμε στον τοίχο και να πούμε «να μια ωραία ζωγραφική». Στον Θεόφιλο η μπογιά, γίνεται πνευματική ύλη σε όλη την έκταση του πίνακα, όπως συμβαίνει σε κάθε καλή ζωγραφική. 
 -Πώς τον φαντάζεσαι;
 -Τον φαντάζομαι άνθρωπο με μεγάλο ενθουσιασμό για τα πράγματα, με μεγαλείο ψυχής και μια αφέλεια. Η αφέλεια χαρακτηρίζει την πολύ υψηλή τέχνη. Κοιτάζοντας κανείς ένα Τζιόττο, τα γλυπτά της Ολυμπίας ή έναν Κούρο έχει την αίσθηση ότι αυτοί οι άνθρωποι θέλανε να ζωγραφίσουνε την ομορφιά του κόσμου. Σα να ήτανε κάποιοι που ανοίξανε τα μάτια τους και ξαφνικά είδαν το μεγαλείο του κόσμου και πήρανε πινέλα και θέλησαν να το ζωγραφίσουνε. Εμένα, αυτή την αίσθηση μου δίνουν τα έργα του Θεόφιλου. Κάθομαι μπροστά τους και βλέπω ότι το αεράκι κυκλοφορεί μέσα στα φύλλα των δένδρων.

 -Τι σχέση μπορεί να έχει ένας σύγχρονος ζωγράφος με τον Θεόφιλο;
 -Ένας άνθρωπος όπως εγώ που ζωγραφίζω σήμερα, που έχω σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τεχνών, ξέρω πως δεν είναι δυνατόν να προσεγγίσω τη ζωγραφική με τέτοια αίσθηση αφελούς μεγαλείου.

-Πώς κρίνεις τον κόσμο και τα θέματα που ζωγράφιζε;
 -Όσο κι αν ακούγεται παράξενο είναι μια θεματολογία που μοιάζει πάρα πολύ με τη θεματολογία της μεγάλης ευρωπαϊκής ζωγραφικής. Ζωγράφιζε π.χ. την Ιφιγένεια ή την ανάγνωση του Ομήρου. Η ελληνική μυθολογία και ιστορία είναι τεράστια πηγή άντλησης ερεθισμάτων για εικόνες της μεγάλης ευρωπαϊκής ζωγραφικής. Ο Θεόφιλος προσέθεσε σε αυτό και την αγάπη του για την ελληνική ιστορία και μάλιστα την κοντινή στα χρόνια του. Αν υπολογίσουμε ότι γεννήθηκε το χίλια οκτακόσια εξήντα τόσο, το εικοσιένα απείχε ελάχιστα, όταν ο Θεόφιλος ήταν 10 χρονών, η επανάσταση ήτανε πριν από 50 χρόνια, λιγότερο απ' όσο απέχει ο πόλεμος του' 40 από τις μέρες μας! Την είχε ζωντανή στο μυαλό του. Δεν είναι καθόλου εύκολο να πάρεις μια εικόνα του Εςς και να τη ζωγραφίσεις, όπως τη ζωγράφισε ο Θεόφιλος. Είναι πολύ δύσκολο. Την εμπλούτισε με τη Βυζαντινή παράδοση και έβαλε χρώματα που θυμίζουνε πολύ τα ψηφιδωτά της Ροτόντας στη Θεσσαλονίκη.  Το φως του είναι ένα φως πρωτοφανές για την ελληνική ζωγραφική. Την εποχή εκείνη, το φως στη ζωγραφική ήταν κυρίως του εργαστηρίου. Στα έργα του Θεόφιλου είναι σα να βλέπουμε πρώτη φορά το φως της ελληνικής υπαίθρου. Αυτό που είναι έξω, στον ήλιο, στο δρόμο, στο χωράφι. Τα πάντα είναι μεσ' το φως. Όλος ο κόσμος είναι εντός του φωτός. Ο τόπος λάμπει. Η ζωγραφική του μας δείχνει έναν άνθρωπο που έβγαινε από τη γη, από το χώμα μέσα, που χαιρόταν, που ενθουσιαζόταν, που του άρεσαν οι αισθήσεις όλες, οι μυρουδιές, τα πράγματα που έβλεπε, που άκουγε. Βλέπεις ένα τοπίο του και νιώθεις τα πουλιά που κελαηδάνε. Θυμάμαι τον κόλπο της Γέρας. Τι ωραίο έργο... και τι απλό έργο! 'Ενα απλό τοπίο. Και με τι ωραίο γαλάζιο, τι ωραίος τόνος είναι αυτός που έχει η θάλασσα στον κόλπο της Γέρας! Κι ένα καραβάκι μόνο. Πάρα πολύ ποιητικό έργο.

 -Στο μουσείο της Βαρειάς στη Μυτιλήνη έχεις πάει;
  -Ναι, έχω πάει. Νιώθει κανείς μπαίνοντας, μια ανεξάντλητη πηγή απ' την οποία κυλάνε εικόνες, εικόνες, εικόνες! Ήθελε να απεικονίσει τον κόσμο στο σύνολό του. Τα πάντα. Όπως τα ζώα έμπαιναν μέσα στην Κιβωτό του Νώε για να σωθούνε, έτσι μπαίνανε στη ζωγραφική του. Η ζωγραφική του Θεόφιλου δεν τσιγκουνεύεται τις εικόνες, δεν είναι μια ζωγραφική μινιμαλιστική. Ζωγραφίζει την Αρετούσα πέντε -έξι φορές, τον Κατσαντώνη μ' όλα του τα παλικάρια και πάνω στα δέντρα διάφορα πουλιά, κουνελάκια που κυκλοφορούνε μέσα στο δάσος, λαγοί, σκυλιά, τα πάντα. 

-Συγκρίνεις τον Ρουσσώ με τον Θεόφιλο;
 -Νομίζω πως ο Ρουσσώ είναι λιγάκι πιο τυχερός. Δεν είναι λίγο να κάνεις παρέα και να κουβεντιάζεις με τον Πικάσο και να του λες πως εσύ κι εγώ θα δημιουργήσουμε την τέχνη του εικοστού αιώνα! Και από την άλλη μεριά να είσαι κάποιος που ζωγραφίζει ανεβασμένος σε μια σκάλα επάνω και να σου τραβάνε τη σκάλα οι ντόπιοι χωριάτες του Βόλου  και εσύ να πέφτεις και να τσακίζεσαι. Αν το σκεφτεί κανείς είναι πιο δύσκολη η περίπτωση του Θεόφιλου. Από το στενό περιβάλλον του φούρναρη, του τσαγκάρη, του καφετζή να κάνει ένα άλμα και να γράψει γι' αυτόν ο Σεφέρης ή να ασχοληθεί ολόκληρη η Ελλάδα με τη ζωή και το έργο του. Αυτό νομίζω πως ο Θεόφιλος ούτε καν το είχε διανοηθεί.

 -Από την ελληνική ζωγραφική του 19^ου αιώνα τι προτιμάς; 
 -Γύζης, Λύτρας, Ξυδιάς, Τσόκος.
 -Βρυζάκης;
 -'Οχι, δεν μου αρέσει. 
 -Γιατί; Μήπως επειδή εξιδανικεύει υπερβολικά τα πρόσωπα; 
-Πιστεύω πως αυτό που ζωγραφίζει είναι εικόνα, δεν είναι ζωγραφιά, είναι εικονογράφηση.
-Σε τι διαφέρει η εικόνα από τη ζωγραφιά;
 -Μεγάλα θέματα ανοίγεις. 

Ο Γιώργος δυσκολεύεται να διατυπώσει με ακρίβεια την άποψή του, βολτάρει πέρα-δώθε πιάνοντας τα γένια του.
 -Δυσκολεύομαι να το διατυπώσω. 
 -Το βλέπω.

Δεν χάλασε ο κόσμος αν δεν μπορεί να ειπωθεί σαφέστερα. Ο Γιώργος όμως επιμένει.

-Ζωγραφιά σημαίνει, πριν απ' όλα, να φαίνονται τα ίχνη της χειρονομίας του ζωγράφου. Να φαίνονται τα ίχνη και όχι ο ίδιος ο ζωγράφος. Αν αυτό το ποτήρι το σχεδιάσεις σαν ποτήρι και το βάψεις σαν ποτήρι, για μένα θα είναι εικόνα. Αν αυτό το ποτήρι το δεις σαν ένα γκρι πολύ ωραίο, σαν ένα υγρό γκρι, θα είναι ζωγραφιά. Μ' αυτό το βλέμμα πρέπει να το σχεδιάσεις. Να το πω αλλιώς: Αν θες να κάνεις μια ήρεμη λίμνη, με μια ωραία φόρμα ενός ρέοντος γκρι που θα περιβληθεί από μια ωραία ώχρα λίγο αγριωπή, την αμμουδιά, τότε οδηγείσαι προς τη ζωγραφιά. Αν όμως κάνεις τη λίμνη με περίγραμμα, βάφοντας, μπογιατίζοντας απλώς, δεν είναι ζωγραφική. Η ζωγραφιά είναι ζωντανή γιατί στηρίζεται σε υλική σχέση γης, νερού, φωτιάς και αέρα. Να η γη εδώ... οι μπογιές που πριν γίνουν μπογιές ήταν τριμμένη γη. Να το νερό, εδώ, το νέφτι! Η φωτιά και ο αέρας υπάρχουν γιατί χρειάζονται για να στεγνώσει και να σταθεροποιηθεί η ζωγραφιά.

 -Θέλω να επανέλθουμε στο Βρυζάκη. 
-Ο Βρυζάκης είναι εικονογράφος. Όπως είναι και ο Μανέ κατά την άποψή μου, όπως είναι και ο Φραγγονάρ, ας πούμε όχι ο Φραγγονάρ, ο Μπουσσέ. Τους ενδιαφέρει το ανέκδοτο. Λέγοντας ανέκδοτο εννοώ ότι τους ενδιαφέρει η αφήγηση και δευτερευόντως ο τρόπος της αφήγησης, ενώ τον ζωγράφο τον ενδιαφέρει ο τρόπος της αφήγησης και μετά η αφήγηση. Εγώ πιστεύω στην εικόνα, στη δύναμη της εικόνας, της αναπαράστασης, της εξεικόνησης, της ιστόρησης των πραγμάτων. Αλλά ποιάς εικόνας; Αν ζωγραφίσεις το χιόνι προσπαθώντας να το απομιμηθείς, θα είναι χιόνι εικονογραφημένο, δεν θα είναι χιόνι διερμηνευμένο. Ο ζωγράφος πρέπει να βρει τον τρόπο να ξαναδιερμηνεύσει τον κόσμο. Να μπορεί να ζωγραφίσει το χιόνι μ' ένα γκρι και ένα άσπρο άγριο. Και πάντα μια διερμήνευση -συγγνώμη για τη λέξη -μια ερμηνεία ας το πούμε, μπορεί να έχει κάτι το αληθινό πιστεύω μέσα της. Λέει κάπου ο Τσαρούχης μια ωραία φράση «ζωγραφική είναι τα πρακτικά των συναντήσεών μας με τα πράγματα». Τώρα εδώ κρατάμε πρακτικά για μια συνάντηση που θα κρατήσει 15 μέρες! Βέβαια αυτά τα θέματα που συζητούμε δεν ορίζονται με μια κουβέντα, γιατί είναι πολλά πράγματα μαζί. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως όλη αυτή την ώρα μιλάμε περί τη ζωγραφική, γύρω από τη ζωγραφική, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για την ίδια τη ζωγραφική, ούτε να την αναλύσουμε γιατί αυτή είναι άλλη γλώσσα. Εντελώς άλλη γλώσσα σχημάτων, χρωμάτων και ύλης. Πρωτίστως ύλης. Ματιέρα στη ζωγραφική λέμε τον τρόπο έκφανσης της ύλης. Αυτό κανονικά δεν έπρεπε να το λέμε ματιέρα, άλλα έκφανση της ύλης. 

 Ο Γιώργος με στήνει απέναντί του. Με ψάχνει με το βλέμμα του. Με καθοδηγεί κάνοντας κινήσεις με τα χέρια του. Λίγο πιο δεξιά, λίγο πιο αριστερά. Ανάβει τα φώτα και με κοιτάζει για πολύ ώρα σα να με μελετάει, σαν να περίμενε να δει κάτι από μένα. Ήδη έχει αδειάσει από τα σωληνάρια τις μπογιές στην παλέττα και έχει ακουμπήσει μπροστά του τα πινέλα.

 -Πρόσεξε! Έχεις μετακινηθεί σε σχέση με το φως και άλλαξε η σκιά σου. Η σκιά είναι μια ελαφριά ματιέρα απουσίας, το σακάκι όμως που φοράς είναι μια ματιέρα βαριάς παρουσίας. Μαύρο παρών και μαύρο απών. Το φως είναι η προϋπόθεση για να δούμε. Για να ζωγραφίσουμε όμως πρέπει να ξεκινήσουμε από τη σκιά, που για μένα είναι πάντα ένα ερώτημα στη ζωγραφική. Και εδώ στο έργο που κάνουμε μ' ένα μαύρο ξεκινάμε, από τη σκιά που πέφτει. Τίθεται πάντα το ερώτημα «πώς ξεκινάω;» Για μένα, όταν ξεκινήσαμε ο πίνακας ήταν μια άγνωστη κατάσταση. Αν τον ξέραμε από την αρχή, η διαδικασία θα ήταν μια διεκπεραίωση. Το θέμα είναι να βρούμε μια έκπληξη, μια διαδικασία ανακάλυψης. Από τη στιγμή που θέτεις στον εαυτό σου το ζήτημα ότι πρέπει να ανακαλύψω κάτι, πρέπει να παραδεχτείς επίσης ότι ξεκινάω χωρίς να ξέρω κάτι. Άρα πώς θα ξεκινήσω; Ερωτώντας! Ξεκινάω με τη σκιά που είναι η απουσία υπαρκτού πράγματος και ερωτάω «τι είναι αυτό;» Η σκιά είναι ένας χώρος αμφιβολίας. Πάνω σ' αυτό το χώρο πρέπει να έρθει μια απάντηση κι αρχίζει έτσι ο πίνακας, που είναι μια αντίθεση φωτός, σκιάς, φωτός, σκιάς, φωτός, σκιάς.  

 - Λοιπόν αρχίζουμε δουλειά. Θα βάλω ν’ ακούμε το κουϊντέτο εγχόρδων με δυο βιολιά, μια βιόλα και δυο βιολοντσέλα του Σούμπερτ. Το 'γραψε το 1828, τη χρονιά που πέθανε. 
 -Ο Σούμπερτ με τον Μπετόβεν ζούσαν στη Βιέννη, αλλά οι μελετητές είναι διχασμένοι σχετικά με την προσωπική τους επαφή. Δεν είναι σίγουρο ότι συναντήθηκαν. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι ο Σούμπερτ ήταν λαμπαδηφόρος στην κηδεία του Μπετόβεν το 1827 και λίγο νωρίτερα τον είχε επισκεφθεί στο νεκρικό κρεβάτι. Αυτό μοιάζει κάπως με το γεγονός πώς ο Σολωμός και ο Κάλβος ζούσαν είκοσι χρόνια στην ίδια πόλη, στην Κέρκυρα, χωρίς να συναντηθούν! 
 -Άκου! Τι ωραία που ακούγεται το βιολοντσέλο. Ο Μποκερίνινι επίσης έχει γράψει πολύ ωραία μουσική για βιολοντσέλο. 


 * Όταν με ρώτησες για τους ζωγράφους του δέκατου ένατου αιώνα στην Ελλάδα ξεχάσαμε να μιλήσουμε για τον Γεώργιο Άβλιχο. Τον επτανήσιο ζωγράφο που ζωγράφισε το κορίτσι στο παράθυρο με τα ανεμίζοντα μαλλιά και το άσπρο φόρεμα. Δεν μπορεί να μου το βγάλει κανείς από το μυαλό ότι ο Γεώργιος Άβλιχος είναι προάγγελος του Μπαλτίς. Τα κορίτσια στο παράθυρο του Μπαλτίς με τον κοριτσίστικο ερωτισμό που φέρουν, μοιάζουν! Ίσως είδε το έργο του Άβλιχου σε φωτογραφία, αποκλείεται βέβαια να το είδε ζωντανό. Δεν λέω ότι επηρεάστηκε, σίγουρα όμως η σχέση των δυο υπάρχει. 


 -Όλα τα έργα του Άβλιχου που είδα με γοητεύουν. 
 -Και τον πατέρα του έχει ζωγραφίσει. Μεσήλικας με γυαλιά, λόγιος τύπος, σαν γιατρός, σαν δικηγόρος της εποχής με μικρό γενάκι. Πολύ ωραία ζωγραφισμένος. Ήταν μοναχικός τύπος, σπουδαγμένος στην Νάπολη.
 -Στην έκθεση για το παιδί στη νεοελληνική ζωγραφική είδαμε μερικά έργα του. Ήταν ενδιαφέρουσα έκθεση. Εκεί είδαμε και το παιδί του Σπύρου Παπαλουκά με το ριγέ πουκάμισο και τις τιράντες, αλλά και το γαϊδουράκι, με το κορίτσι του Νικολάου Λύτρα.
 -Αυτό με το ψάθινο. 
 -Ναι, μου αρέσει πολύ ο Νικόλαος Λύτρας.
 -Το άσπρο έργο του με το όρθιο παιδί, το είδες στην Πινακοθήκη; Αριστούργημα! 

* -Τι κάνεις με την πατσαβούρα; Θέλεις να καταστρέψεις το έργο; Να το σβήσεις; Φαίνεται σαν να το σφουγγαρίζεις.
 -Είναι μια διαδικασία που βάζεις την τύχη να παίξει κάποιο ρόλο στον πίνακα. Να μπει μέσα στο έργο η τύχη. Είναι ένας από τους τρόπους αυτό που είδες. Ένας άλλος τρόπος είναι να κάνεις με το χέρι σου, έτσι, μια χειρονομία τυχαία με το πινέλο. Ο πίνακας ο δικός μας είναι τώρα κάθετος στο καβαλέτο, υπάρχει και ο τρόπος να τον βάλεις κάτω στο πάτωμα. Ο Πόλοκ τον έβαζε κάτω και έσταζε την μπογιά χωρίς να ακουμπάει το πινέλο στο μουσαμά. Πολλοί τρόποι υπάρχουν. Η τύχη είναι πολύ σημαντικός παράγοντας. Αν δεν μπει η τύχη μέσα στο έργο, αλλά και το λάθος, είναι σα να έκανε υπολογιστής το έργο. Η τύχη, το λάθος προσφέρει τη χάρη, το απρόβλεπτο. Εγώ δεν μπορώ να διανοηθώ πίνακα δικό μου χωρίς μια χειρονομία, χωρίς ένα στάξιμο τυχαίο που να μην το αφήσω επάνω στο έργο.  
 -Αυτό το σφουγγάρισμα το κάνεις με νέφτι;
 -Αυτό είναι πρόκληση μιας καταστάσεως του τυχαίου, πώς να το πω αλλιώς; 'Ετριψε αυτή η κίνηση όλη την περιοχή των μαλλιών. Η χαρτοπετσέτα τρίβει ή αφήνει το χρώμα με διαφορετικό τρόπο από το πινέλο. Άλλες φορές, παλιά, έπαιρνα εφημερίδες, τις τσαλάκωνα, τις βούταγα στο χρώμα και έκανα αποτυπώσεις. 
 -Και μετά αξιολογείς πάντα αυτό που προκύπτει. 
-Ακριβώς, αξιολογείς αυτό που προέκυψε. Μπορείς βέβαια τη χαρτοπετσέτα να τη βάλεις σε πάστα, σε σκληρή μπογιά και να κάνεις άλλον τύπο ζωγραφικής. Κυρίως όταν θέλεις να ζωγραφίσεις έδαφος, βράχια κλπ. Ανακάτεψα με το πανί τα μαλλιά σου. Τα μαλλιά είναι έκφραση της ελευθερίας σε σχέση με τη μύτη που είναι προσδιορισμένη έκφραση του κανόνα. Τη μύτη πρέπει να τη σχεδιάσεις με ακρίβεια ενώ τα μαλλιά είναι έκφραση και του τυχαίου. Τη μια μέρα είναι έτσι, την άλλη μέρα είναι αλλιώς. Είναι σαν τα κλαριά του δένδρου που τα φυσάει ο αέρας. Δε θυμάσαι το τραγούδι που λέει «μέσα στα μαλλιά σου φτερουγίζουν τρελά μαϊστράλια»; Πώς το 'γραψε ο συνθέτης; Εγώ πιστεύω πως την είδε την εικόνα. Ωραίος στίχος. Δεν φτερούγιζαν βέβαια μέσα στα μαλλιά της τα μαϊστράλια, αλλά τα μαλλιά φτερούγιζαν εξ αιτίας των μαϊστραλιών. Ο στιχουργός το αντέστρεψε και λέει πως τα μαλλιά τα ίδια δημιουργούσαν αέρα. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι παρατηρούσε τα σύννεφα και έβλεπε καρικατούρες ανθρώπων στον ουρανό. Παρατηρούσε επίσης τις αυλακώσεις του κύματος πάνω στην άμμο και με τη φαντασία του έβλεπε μάχες, συγκρούσεις, ένα γέρο χωρίς δόντια, έναν με στραβή μύτη. Ό,τι έβλεπε, ό,τι φανταζόταν το σχεδίαζε. Πήγε στο λεπροκομείο που φτύνανε οι λεπροί στους τοίχους και παρατηρούσε τις φτυσιές! Αλλά και ο Μισσώ, ένας ζωγράφος μετά το σουρεαλισμό, παίρνει το πινέλο και ρίχνει τακ, μια κηλίδα, τυχαία. Και μετά μια άλλη. Τα έργα του μοιάζουν σα να κινούνται άνθρωποι, μορφές μικρές, που συγκρούονται λυσσαλέα. Ο ζωγράφος κάνει το θεατή δημιουργικό, τον οδηγεί να δει κι αυτός σ' αυτές τις κηλίδες μορφές που κινούνται.  

 -Ξέρεις ότι ο μικρός Γιωργής στο μόνον της ζωής του Ταξείδιον του Βιζυηνού, όταν γύριζε νύχτα από την Πόλη στη Βιζύη καβάλα σ' ένα άλογο, έβλεπε στον ουρανό τον παππού του που πάλευε με τον Χάροντα! Το 'χεις εδώ το διήγημα στις εκδόσεις Νεφέλη; 
-Ναι στην ανθολογία του Αναγνωστάκη.
 -Φέρ' το να σου διαβάσω το απόσπασμα. Το άλογο οδηγεί ο Θύμιος, ο επιστάτης του παππού. Ο μικρός είναι στα καπούλια δεμένος μ' ένα μαντίλι από τη μέση του Θύμιου για να μην πέσει. Τρέχουν να προλάβουν τον παππού ζωντανό γιατί αλλιώς θα μείνουν ανοιχτά τα μάτια του.   ...Δεν νομίζω να ητένισα κατά τη νύκτα εκείνην παραδόξους συμπτώσεις νεφών, των μεν επί των δε φερομένων υπό του ανέμου, χωρίς να τα συμπληρώσω τη βοήθεια του σεληνιακού φωτός και της προκατειλημμένης φαντασίας εις πελώριον σύμπλέγμα παλαιστών αγωνιζομένων τον υπέρ των όλων κίνδυνον. Οι εις με το λευκόν και πολύπτυχον αυτού εσώβρακον ανεμιζόμενον εις τον αέρα, με τα ευρέα, τα κεντητά «μανίκια» του υποκαμίσου του ήτον αναμφιβόλως ο παππούς μου. Ο έτερος με την μακράν και λυτήν αυτού κόμην κυμαινομένην, με τας λευκάς επί των ώμων πτέρυγας, με τον φολιδωτόν του θώρακα περί το στήθος και την φλογίνην ρομφαίαν εις την γυμνήν δεξιάν του, αυτός ήτο βεβαίως ο άγγελος. Τόσας φοράς τον είχον ιδεί επί της αριστεράς θύρας του αγίου βήματος εν τη εκκλησία του χωρίου μας. 
 - Ο καϋμένος ο παππούς! Πώς θα τα βγάλη πέρα με τόσον φοβερόν αντίπαλον!...

Συνεχίζουμε, μην χάνεις τη θέση σου.   Λάκης Παπαστάθης "

Σημείωση: Η εικόνα είναι έργο του ζωγράφου Γιώργου Ρόρρη,  κι έχει αντληθεί από τον eranistis.net

Η αυτοαναίρεση ως πολιτική πρόταση

 

Ένα ακόμη περιστατικό: H αντίδραση της κυβέρνησης στις διαδηλώσεις των μαθητών, που πραγματοποιούνται ενάντια στην εξωτερική της πολιτική, ανέδειξαν την αυτοαναίρεση της αριστεράς. Μιας αριστεράς που είχε την διαμαρτυρία ως την μόνη πολιτική της πρόταση.

Στις μέρες περάσανε, η κυβέρνηση και πολλά ΜΜΕ δεν εφείσθησαν μειωτικών και απαξιωτικών χαρακτηρισμών κατά της μαθητιώσης νεολαίας για την δυναμική της διαμαρτυρία ενάντια στην αλόγιστη και κομματική γραμμή της κυβέρνησης να συνάψει με τους Σκοπιανούς γείτονές μας, μια εθνικά επιζήμια συμφωνία, χαρίζοντάς τους μάλιστα, εθνικότητα και γλώσσα. Παλαιό κομμουνιστικό ζητούμενο, όπως δείχνουν και τα μυστικά χαρτιά.

Ακούστηκε πως τα παιδιά υποκινούνται. Ακούστηκε πως τα παιδιά χειραγωγούνται πολιτικά. Ακούστηκε πως υπάρχουν κακά κόμματα που επωφελούνται. Ακούστηκε πως δεν μπορεί να μιλάμε για προδότες. Ακούστηκε πως τα σχολεία δεν πρέπει να κλείνουν. Και τί δεν ακούστηκε!

Η κάθε γενιά, με τις αγωνίες και τα όνειρά της, αναζητάει τον τρόπο για να εκφραστεί υπαρξιακά, φιλοσοφικά και πολιτικά, ιδιαίτερα όταν αντιλαμβάνεται ότι αποκλείεται από τους -εκάστοτε- κραταιούς δημαγωγούς της δημόσιας και της πολιτικής ζωής του τόπου. Αυτό φαίνεται να είναι επιτασκτικώτερο, οσάκις η κυβερνώσα γενιά, αποκαλύπτεται ότι είναι ξοφλημένη. Τα περισσότερα από τα παιδιά που διαμαρτύρονται και διαδηλώνουν σήμερα, είναι βορειοελλαδίτες, που νοιώθουν κοντά τους την ανάσα των εισβολέων. Αυτών που έσπευσαν να ρίξουν κατα γης τα σημάδια που οριοθετούν και διαχωρίζουν την χώρα μας από την δική τους, πριν ακόμη πάρουν στα χέρια τους την ολοκληρωτική μας αποδοχή. Μ' ετούτο, μας έδειξαν τις προθέσεις τους, με όχημα αυτήν την συμφωνία.

Ποιός θα κατηγορήσει τα παιδιά που διαδηλώνουν για τον λόγο πως αγαπούν την πατρίδα τους, την ιστορία, την ταυτότητα και τον πολιτισμό της και θέλουνε να την υπερασπιστούνε, σαν που τους ανήκει το αύριο; Εμείς οι πεθαμένοι που τα ξεπουλήσαμε όλα, κι είπαμε πως "το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του"; Εμείς που πήγαμε στα δυο νησιά "τη Λέσβο και τη Μυτιλήνη"; Εμείς που περάσαμε σαν άλλος "Οδυσσέας τις συμπληγάδες;"

Η γενιά του Πολυτεχνείου χρεωκόπησε την δημοκρατία και την χώρα και κράτησε στις πνευματικές της αποσκευές την τηλεοπτική κατήχηση της δεκαετίας του ΄80, για το αθάνατον της ερωτικής ορμής και απόλαυσης. Και τώρα βλέπουμε τους πολιτικούς μας επιγόνους να εγκαθιδρύουν ομόφυλους γάμους και οικογένειες, να παραδίδουν -με παροιμιώδη άγνοια, αφέλεια, και αναισθησία- τα ιερά και τα όσια του έθνους, να προγράφουν την εθνική μας προοπτική διπλωματικά ανυποψίαστοι και διαπραγματευτικά έωλοι. Είναι άραγε άγνωστο, αν το κάνουν σκόπιμα ή αθέλητα; Και τώρα μετράμε τα αποτελέσματα.

Η γενιά των καταλήψεων εξαπάτησε τους πολίτες και υφήρπασε την ψήφο τους με απατηλές και ανεφάρμοστες εκμαυλιστικές υποσχέσεις που έδωσε με πανηγυρικό τρόπο σε ανήμπορους και καταχρεωμένους εκλογείς. Και τώρα, η σκολιά, αναποτελεσματική και δημαγωγός αυτή γενεά, πανικόβλητη τρέμει την αποπομπή της. Με χίλια τερτίπια τραβάει και ξεχειλώνει τον πολιτικά άκαρπο χρόνο της στην εξουσία, για να γράψει ιδιοτελή μεροκάματα απασχόλησης. Εμείς θα τα καταχωρήσουμε ως μεροκάματα θλιβερής και αργόσχολης παραμονής στην εξουσία, επιζήμιας για τον τόπο. Και πριν φύγει, μας αφήνει την νομοθεσία για τις ρητορικές του μίσους, στο οποίο η ίδια τεχνηέντως μας εξωθεί με τις πολιτικές, με τις προτάσεις και τα εθνικώς αλλοπρόσαλλα και εχθρικά πεπραγμένα της. Μας αφήνει ακόμη και την δια δηλώσεως αλλαγή φύλου των δεκαπεντάχρονων! Την δια νόμου εξομοίωση της ομόφυλης ερωτικής συντροφιάς, με τον θεσμό της οικογένειας, και άλλα παρόμοια, ως την μόνη παρακαταθήκη της. Κι όλα τούτα, μοιάζουνε με γέννες που φέρνουνε εκτρώματα μίσους και κοινωνικής αποσύνθεσης.

Η κυβερνώσα εξουσία, επιχειρεί να ενοχοποιήσει κάθε εναντιούμενον στις αυθαιρεσίες τους. Με την γνωστή μέθοδο τους: την λοιδορία, την κατασυκοφάντηση, την ενοχοποίηση και την απαξίωση.
Τώρα που ακόμη και οι μαθητές αντιδρούν στην απεμπόληση των εθνικών κεκτημένων (ιστορικά και πολιτισμικά), οι "πωλιτικοί" βγήκανε ξεδιάντροπα να συκοφαντήσουν και να απαξιώσουν την αντίδραση των μαθητών που παρελαύνουν -διαμαρτυρόμενοι και διατρανώνοντας την αντίθεσή τους- σε πολλές πόλεις της χώρας, κι αμπαρώνονται στα σχολειά τους! Η κοινωνία στενάζει: Ουαί, υμίν υποκριταί! Δάσκαλοι της κατάληψης δημόσιων και ιδιωτικών χώρων. Αρχηγοί της κατάληψης και της σύλησης ιδιωτικών και δημοσίων αγαθών και περιουσιών, για ψύλλου πήδημα! Ύπατοι της πρόκλησης, της αυθαιρεσίας και του ψεύδους! Νονοί, που βαφτίσατε το άδικο και την ανομία, δίκαιο, και τα κάνατε πράξη. Που κάνατε πολιτικό στρατηγείο σας τα πανεπιστήμια (γι' αυτό χρειάζεστε το πανεπιστημιακό άσυλο) και αδίσταχτα ματαιώνετε καθημερινά την μετάδοση της γνώσης και την ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας. Που απροκάλυπτα επεμβαίνετε (το μαρτυράνε οι τοιχογραφίες των απειλών σας στους τοίχους των πανεπιστημιακών υποδομών) για να διαμορφώσετε ιδιοτελώς τους πολιτικούς συσχετισμούς στην διοίκηση και την λειτουργία των πανεπιστημίων.

Αν είχατε προφτάσει να διαφεντέψετε τις διαμαρτυρίες των μαθητών, θα τις είχατε κάνει προεκλογική σας εκστρατεία.

Εσείς που με ανόητες, προσχηματικές κι ασύδοτες καταλήψεις, αναδειχθήκατε πολιτική εξουσία του τόπου, αποκηρύσσετε την κατάληψη, επειδή τώρα ασκείται ως διαμαρτυρία ενάντια στην πολιτική σας.

Ζητούνται δεξιότητες!

 

Διαβάζω στην kathimerini.gr ότι οι επιχειρήσεις που αναζητούν ικανά στελέχη για να αναπτυχθούν δυναμικά, συναντάνε αξεπέραστα προβλήματα. Σύμφωνα με τις επισημάνσεις του άρθρου, κρίνεται αναγκαίο, ο ιδανικός υποψήφιος να έχει ορισμένα χαρακτηριστικά, εξόχως χρήσιμα για την δουλειά που προώρισται να αναλάβει, όπως:

• εργασιακό ήθος,
• ικανότητα ομαδικής εργασίας,
• επικοινωνιακές ικανότητες
• ευελιξία και προσαρμοστικότητα
• ικανότητα ανάληψης πρωτοβουλιών

Όμως, στους καιρούς μας, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, δεν είναι δυνατόν να αποκτηθούν στην διάρκεια των σπουδών και της κατάρτισης των νέων. Και τούτο, γιατί τα σχολειά μας δεν εκπαιδεύουν τον άνθρωπο. Δεν τον εκπαιδεύουν γιατί η πολιτεία, δεν τους έχει αναθέσει τον ρόλο να ασχολούνται με την διαπαιδαγώγηση των νέων και την αξιολόγηση της προόδου τους σε ό,τι αυτοί καταπιάνονται. Δεν ασχολούνται, επίσης, ούτε με τα στοιχειώδη: την μάθηση και την δημιουργία, που αποτελούν το κατώφλι της πνευματικής ανάπτυξης και της ψυχολογικής ισορροπίας του ζωντανού ανθρώπου.

Η πολιτεία μας, για την στοιχειώδη εκπαίδευση, αρκείται στο να παρέχει χώρους προσωρινής στάθμευσης των παιδιών, και μάλιστα συλλήβδην.

• Η "προσωρινή στάθμευση" εξηγείται από το γεγονός ότι οι δάσκαλοι έχουν πολύ περιορισμένες εξουσίες, και η άσκηση των καθηκόντων τους είναι λίαν δυσχερής, αφού απευθύνονται σε ετερογενή ακροατήρια, με μεγάλες διαφορές αντιληπτικότητας, υποβάθρου, διαφορές επί των ζητουμένων από το σχολείο, και τις -συχνά χαώδεις- κοινωνικές διαφορές των οικογενειών των μικρών μαθητών.
• Συμβαίνει και όχι σπάνια,  οι γονείς που προσκομίζουν τα παιδιά τους στην προσωρινή στάθμευση, να έχουν απεριόριστες απαιτήσεις από τους δασκάλους και, ασφαλώς, ανύπαρκτες προσδοκίες, αφού το μόνο που ζητάνε -συνήθως- είναι να μην φορτώνονται τα παιδιά με εργασίες στο σπίτι. (Αυτά άκουγε και ο Γαβρόγλου, και τους είπε να αφήνουνε τις σχολικές τσάντες στο σχολείο, για να περνάνε ξέγνοιαστα Σαββατοκύριακα!).
• Πέρα από το ραχάτι του Σαββατοκύριακου, οι μικροί μαθητές, έχουν εφοδιασθεί από την πολιτεία μας, με ατελείωτες μαθησιακές απαλλαγές. Όταν δυσκολεύονται, μπορούν να επικαλούνται αυτήν την δυσκολία, και τότε σταματάει κάθε προσπάθεια του μαθητή για μελέτη, και κάθε απαίτηση του δασκάλου να εξετάσει τον μαθητή του. Οι προσδοκίες των γονέων πλέον, εξαντλούνται, στο ότι γίνεται σεβαστή η "δυσκολία" του παιδιού τους (!)

Στην επόμενη (την μέση) βαθμίδα της εκπαίδευσης, η πολιτεία μας, παρέχει στους μαθητές (με την συνεχή και αδιάλειπτη διαφώτισή τους από τους ακούραστους πολιτικούς καθηδηγητές) ατέρμονους κύκλους εκμάθησης των δικαιωμάτων και ελευθεριών του (ανεύθυνου) εφήβου, με την προοπτική να μην γίνει ποτέ, ο τελευταίος, ένας υπεύθυνος, ικανός για κάτι, φιλόπονος και αξιόλογος άνθρωπος. Είναι γνωστά τα θέματα που βάλαμε στα μυαλά των 15χρονων. Κρύψαμε από τα παιδιά, την αξία που έχει η αληθινή ελευθερία του προσώπου και τους δώσαμε το δικαίωμα στην απόλαυση. Τους αποκρύψαμε πως η ελευθερία είναι ευθύνη, και τους εκμαυλίσαμε με χαπάκια ανεύθυνης στιγμιαίας απόλαυσης (νομική ταυτότητα φύλου, πολυπολιτισμός, καταλήψεις πανεπιστημίων και άλλων δημοσίων και ιδιωτικών κτιρίων, εμπρησμοί, κλοπές, ναρκωτικά, και άλλα παρόμοια, και κυρίως μερίδες ελευθερίας: σεξουαλική ελευθερία, ελευθερία λόγου (να πούνε τί, όταν τα έχουμε κάνει ανεγκέφαλα;) ελευθερία κυκλοφορίας, κλπ.). Αυτό το καταφέραμε, αφού πρώτα είχαμε  - από ιδιοτέλεια - στρεβλώσει την γλώσσα και τα νοήματά της, έτσι, ώστε να επιφέρουμε  την πλήρη σύγχυση στο κεφάλι τους, εξασφαλίζοντας την ολοσχερή απαιδευσία τως εφήβων. Και τούτο, γιατί το κομματολογείν, μόνο ανοήτους, απαιδεύτους και ευήθεις μπορεί να εξαπατά εις το διηνεκές.

Στην Ανώτατη βαθμίδα της εκπαίδευσης, η πολιτεία μας, παρέχει το άσυλο για την δημιουργία των κομματικών στρατών και των στρατηγείων προς εκκόλαψη των στελεχών των διαφόρων κομμάτων. Οι εγγεγραμμένοι στα πανεπιστήμια δεν έχουν από τον νόμο υποχρέωση φοίτησης (άρα τζάμπα ο τίτλος του φοιτητή!), ούτε υποχρέωση ολοκλήρωσης των σπουδών τους εντός ευλόγου χρόνου (αφού, σύμφωνα με τον νόμο, "αποφοιτούν" απλώς, όταν (! και εάν) λάβουν το πτυχίο τους, δυνάμενοι να φθάσουν σε βαθύ γήρας, και να διατηρούν την ιδιότητα του φοιτητή). Οι ... δυναμικοί και επαναστάτες φοιτητές μας, πολεμάνε την αξιολόγησή τους, πολεμάνε το πειθαρχικό για κείνον που έκανε πλαστογραφία πτυχίου, ή πλαστοπροσωπία στις εξετάσεις, δεν θέλουνε προαπαιτούμενα, πολλοί θέλουνε απλώς να περνάνε τα μαθήματα, χωρίς να τους ενδιαφέρει να μπούνε στο νόημα ....

Όταν, λοιπόν, οι βλαστοί μας, φτάσουνε να έχουν τελειώσει όλες αυτές τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ας μην αναρωτιόμαστε για τις δεξιότητές τους. Γι' αυτές θα έπρεπε να έχουμε φροντίσει ενωρίτερα. Γιατί η αγωγή των παιδιών, η ανατροφή και η διαπαιδαγώγησή τους, ήτανε, πάντα, θέμα οικογένειας. Το σχολείο απλώς την συμπλήρωνε, την εξειδίκευε και την κοινωνικοποιούσε. Ας σημειωθεί, πως το σωστό σχολείο θα μπορούσε ακόμη και να αναπληρώσει τον σχετικό ρόλο της (ελλείπουσας) οικογένειας.

Κι αν ο διπλωματούχος βλαστός μας, αρχίσει να ψάχνει για ελκυστικούς όρους εργασίας, ας μην παραλείψουμε να του πούμε (τουλάχιστον σε τούτη την φάση, αν δεν το κάναμε πρωτύτερα) ότι το ίδιο ακριβώς επιζητεί και ο κάθε εργοδότης: ελκυστικά εργασιακά προσόντα!

Ασφαλώς υπάρχουν διαφοροποιήσεις από παιδί σε παιδί. Κι όσα παιδιά έχουνε την σπίθα εκείνη και τις οικογενειακές συνθήκες, που θα τα βοηθήσουν να προοδεύσουν, δεν υπάρχει ζήτημα. Το ζήτημα τίθεται όταν υπάρχει σ' ένα παιδί το πνευματικό χάρισμα, αλλά λείπουν εκείνες οι κοινωνικές συνθήκες και θεσμικές λειτουργίες, που θα του έδιναν την ευκαιρία να αναπτυχθεί και να προοδεύσει.

Φαίνεται πως η παιδεία, η εκπαίδευση και η επαγγελματική κατάρτιση έχουνε γίνει (ή έχουνε μείνει) ταξικές "κατακτήσεις" (αφού μόνο όσοι μπορούν -δηλ. έχουν την οικονομική δυνατότητα, γνωρίζουν και θέλουν- θα μεριμνήσουν για την σωστή εκπαίδευση των παιδιών τους), παρόλες τις σοσιαλ-μανίες της εποχής.

Στα χρόνια μας, αυτό που συμβαίνει, είναι πως, όταν έρθει η ώρα, απλώς, πετάμε τα παιδιά μας στον Καιάδα της εργασίας, βγάζοντάς τα από το λίκνο της οικογενειακής αδιαφορίας, της πολιτικής αναλγησίας και της ανεπάρκειας του αδιάφορου (περί την παιδεία) σχολείου.

Η πολιτική θεώρηση της "κοπάνας"

 

Όταν μας βολεύει, είναι αγώνας και κοινητοποίηση, κι όταν μας θίγει, είναι φασιστική χειραγώγηση!

Διαβάζω στους protagon.gr τις απόψεις του κ. Κώστα Γιαννακίδη (Ρόδα τσάντα και Μακεδονία) με αφορμή τις επίκαιρες διαδηλώσεις των μαθητών, και αναρωτιέμαι για το χρονικό σημείο που η "κοπάνα" από το σχολείο, έγινε νοοτροπία αιχμής.

Μπορεί, στους σύγχρονους τραγικούς καιρούς που ζούμε, να είναι καθημερινό ζητούμενο η μαθητική κοπάνα

• για όσους δεν ενδιαφέρονται να αλλάξουν την ζωή τους (και να βελτιωθούν ως άνθρωποι και ως κοινωνικά όντα), 
• ή για όσους διαπαιδαγωγούνται με άξονα την πρακτική αυτή, 
• ή με άξονα τα αποτελέσματα που οι παιδαγωγοί τους αποσκοπούν να επιφέρουν στην κοινωνία με αυτήν τους την πρακτική.

Αναρωτιέμαι (με απορία, είναι αλήθεια), πόσοι έχουν -εν γνώσει τους, και όχι κατά λάθος- το ψυχικό σθένος και το πνευματικό περιθώριο να μείνουν αναλφάβητοι. Αλλά δεν θυμήθηκα ποτέ τον εαυτό μου και πολλούς από τους ομηλίκους μου, στα χρόνια της εγκύκλιας παιδείας μας, να επιζητούμε την αμορφωσιά και την απαιδευσία μας. Οι καλοί και οι μέτριοι μαθητές της εποχής μου δεν ήταν ούτε "φυτά" κατά το κοινώς λεγόμενο, ούτε εραστές της κοπάνας. Παραδέχομαι πως ήτανε ευπρόσδεκτη μια εκδρομή στη φύση (και γύρω μας υπήρχε άφθονη φύση), ίσως γιατί θα αποτελούσε μια εύθυμη και χαλαρή συντροφιά στις ανάκατες παρέες, με ανέκδοτα, ιστοριούλες καθημερινότητας, πειράγματα, όνειρα, και παιχνίδι με  μπάλες και τόπια. Οι κακοί μαθητές, φαντάζομαι πως ανέκαθεν την επιζητούν, όπως το νερό ο διψασμένος! Προφανώς, για να αποφεύγουν την έκθεσή τους στην αδιέξοδη άγνοια και αμέλειά τους, και στην δημοσιοποίηση -μέσα από την αξιολόγηση- αυτής της άγνοιας και της υστέρησής τους.

Από τους συμμαθητές μου, όσους θυμάμαι (και θυμάμαι τους περισσότερους), κανείς δεν έμεινε στα αζήτητα της ζωής. Ούτε περιπλανήθηκαν σε πολιτικούς προθαλάμους ικετεύοντας για μια θεσούλα αργομισθίας. Κάποιος από αυτούς, που κάποτε προσκλήθηκε να υπηρετήσει ένα τέτοιο πόστο, και μάλιστα με την υπόσχεση διορισμού, απήντησε πως "προτιμάει να είναι αφεντικό στην πείνα του...".

Βλέπετε, δεν ήμασταν καλομαθημένοι, τακτοποιημένοι από γεννησιμιού μας, ή ανέμελοι ώστε ν είμαστε πρόσφοροι σε χειραγώγηση. Όταν η ζωή είναι σκληρή, και τα μέσα που διαθέτεις είναι περιορισμένα, αναγκάζεσαι να θέλεις να την αλλάξεις. Να την βελτιώσεις. Να της προσθέσεις αυτά που θα σε διαφοροποιήσουν από το στενόχωρο παρόν, κι από εκείνο το αύριο που προεικονίζει το αδιέξοδο σήμερα. Κοπάνες κάνανε πάντα οι τακτοποιημένοι, οι αδιάφοροι, οι εκ των προτέρων συγχωρημένοι δια πάν παράπτωμα, και οι λοιποί σε παρόμοιες θέσεις και συνθήκες. Αυτοί πάντα υπάρχουν.

Η δεκαετία του '70 είχε λοιπόν δουλειά, πολλή δουλειά (κατάρτιση, μελέτη, σπουδές) με συνέπεια, επιμονή και υπομονή. Η δεκαετία του '80 είχε (διαλαλούμενη την) πολιτική ελευθερία και την πνευματική περιπλάνηση, σε ερωτήματα που η ζωή επιτακτικά ζητούσε απαντήσεις, αφού σε λίγο όλα θα γίνονταν με προσωπική μας ευθύνη για την ζωή μας και την επιβίωσή μας. Πρώτο ζητούμενο η αποτελεσματικότητα. Η δεκαετία αυτή, άφησε πίσω της αρκετές εμπειρίες. Ήττες, άκαρπες προσπάθειες, επαγγελματική ανασφάλεια, δημιουργία οικογένειας, και ένα διαρκώς κλυδωνιζόμενο από την ροή των πραγμάτων ρυθμό ζωής. Περιθώριο διαφυγής και "κοπάνας" κανένα! Άφησε, κυρίως, γνώση, επίγνωση. Εμπειρία και συναίσθηση προσωπικής ευθύνης.

Το δίδαγμα που αποκόμισα από τις πιο δύσκολες δεκαετίες της ζωής μου, είναι πως όταν απουσιάζει η μέριμνα και η εργώδης προσπάθεια, θα απουσιάζει η εμπειρία, η γνώση και το αποτέλεσμα.

Η κοπάνα είναι μια ανεύθυνη διαφυγή. Μια ασύνειδη (και συνεπώς μια έλλειψη στην διαπαιδαγώγηση, που σε ωθεί σε) φυγή από τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις. Αυτή η φυγή, σε προετοιμάζει για μια αναποτελεσματική κατάρτιση και επομενως για μια μειωμένη ικανότητα στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων που θα κληθείς στην ζωή σου να αναλάβεις.

Είναι λογικό η ανικανότητα (για την ανάληψη σημαντικών ευθυνών και υποχρεώσεων) να σε καθιστά (ανελεύθερο και) εξαρτημένο από κάποιον που θα σου χαρίζεται και θα σε θεωρεί κατώτερο των περιστάσεων, ενδεή, άξιον οίκτου, και ανάξιο για να σου εμπιστευτούν έργα δύσκολα, με απαιτήσεις και προοπτικές μέσα στο χρόνο και στην κοινωνία. Όσο και να διαλαλείς την ελευθεριότητα και την τόλμη σου (στην αποφυγή των σταδίων της ψυχικής και πνευματικής σου ωρίμασης), κανέναν δεν θα πείσεις για την καταλληλότητά σου, όσους κι αν ενδιαμέσως καταφέρεις να πλανέψεις.

Η τάση για κοπάνα από τα μαθήματα είναι μια παρέκκλιση πολυτελείας, όσο κι αν είναι μια εσωτερική ανάγκη για πρόσκαιρη διαφυγή και στιγμιαία ανάπαυλα από τις επιτακτικές υποχρεώσεις της στιγμής. Σε όλους μπορεί να συμβεί να χρειάζονται μια παύση, μια βραχύχρονη διακοπή στην ένταση των προσπαθειών. Αλλά, η διακοπή στην τήρηση των αρχών της διαπαιδαγώγησης, έχει ως αποτέλεσμα την αναίρεσή της. Είναι άλλο πράγμα η επιείκεια και η ελαστικότητα του παιδαγωγού, όπου κάτι τέτοιο απαιτείται.

Η παιδαγωγική αγυρτεία για διευκόλυνση, παθητικότητα και αδράνεια του μαθητή, ενσταλλάχθηκε βαθμιαίως με "εκπτώσεις" στην εκπαίδευση και στην διαπαιδαγώγηση, την ατιμωρησία της μαθητικής αμέλειας και παραβατικότητας και έλλειψη αξιολόγησης των μαθητών με το εύσχημο πρόσχημα "να μην δημιουργούνται στα παιδιά ψυχικά τραύματα" κατά την διόρθωση των λαθών τους (αυτή είναι η επίσημη αιτιολογία, που αναγράφεται στην αιτιολογική έκθεση του νόμου 1566 για την εκπαίδευση). Σαν να μην διορθώνει η ίδια η ζωή, από μόνη της, τα λάθη που κάνουμε. Σαν να μην έχουν συνέπειες τα λάθη μας.[Για παράδειγμα -γνώσης και εφαρμογής αυτής της γνώσης που αποκτήσαμε- αν εξετάσουμε την παραβίαση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, θα δούμε ότι σημειώνει πολλές κόκκινες υπογραμμίσεις στην άσφαλτο, από τις παραβάσεις των βλαστών μας, που τους δίνουμε το αυτοκίνητο για να πάνε στα πάρτυ και να πιούνε, γιατί ..."παιδιά είναι! να μην βγούνε; πότε θα βγούνε; κλπ."]

Οι επαγγελματίες της κοπάνας από το σχολείο, δεν είναι μόνο κοπανατζήδες από την τάξη. Επειδή συνηθίζουν πια στην διαφυγή, είναι ευτύχημα αν τυχόν συμβεί να το διορθωσουν, πριν τους προλάβει το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς τους. Αν όχι, συνεχίζουν να είναι κοπανατζήδες, και από την κοινωνία (δεν πληρώνω) σε βάρος των άλλων, και από την οικογένειά τους, τους φίλους και τους δικούς τους ανθρώπους. Το κακό είναι πως ζητούνε επιείκεια, δικαιώματα έναντι των μη κοπανατζήδων και κοινωνικές απολαυές, ως εάν δεν ήσαν κοπανατζήδες!

Η κοπάνα για "υπέρτερους σκοπούς" έγινε τόσο πολύ της μόδας μετά την μεταπολίτευση, που κλείνουμε ασυστόλως τα σχολειά και τα πανεπιστήμια, τους δημόσιους δρόμους, τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, καταστρέφουμε τις κρατικές υποδομές, και κατακαίμε τις ιδιωτικές περιουσίες με παράπλευρες απώλειες ακόμη και ανθρώπινες ζωές, γιατί οι υπέρτεροι αυτοί σκοποί (που συνήθως συνίστανται στο βραχυπρόθεσμο, ή το απώτερο συμφέρον κάποιου κόμματος) απαιτούν την σχετική ταραχή, ώστε να παρασχεθούν προσχηματικά επιχειρήματα για να περάσουν μια πολιτική αξίωση, ή να εμφυτεύσουν την κοινωνική ενοχή σε περίπτωση άρνησης και αντίστασης.

Κι αφού τα διδαχθήκαμε όλα αυτά (αναίτια και άσχετη κοπάνα και κατάληψη, δηλ. για ψύλλου πήδημα) με τα συχνά μαθήματα που μας έδωσε, από τα μαθητικά τα νειάτα του, ακόμη κι ο ίδιος ο πρωθυπουργός, κι  αφού οι μαθητές σήμερα, απαντάνε στα κυβερνητικά προτάγματα, με κατάληψη σχολείων, διαδηλώσεις στις πόλεις και παρελάσεις, δηλαδή με μια σαφή και δυναμική αντίδραση, η ίδια αυτή η διδάξασα εξουσία, επειδή η συγκεκριμενη μεθοδολογία δεν την συμφέρει και δεν την βολεύει,  καθυβρίζει την αντίδραση των μαθητών! Δάσκαλε που δίδασκες...

Η ίδια αυτή, η διδάξασα εξουσία, συκοφαντεί, σήμερα, ως υποχείρια, τους μαθητές που αντιδρούν και ξεσηκώνονται ενάντια στην εφαρμοζόμενη άθλια εξωτερική (και όχι μόνο) πολιτική της. Μια πολιτική, που από διαμαρτυρία του πεζοδρομίου έγινε εξαναγκαστή ρύθμιση, και που στερεί από τους Έλληνες την ιστορία τους και ουσιώδη πολιτισμικά δεδομένα τους, χαρίζοντας ταυτότητα και γλώσσα στους γείτονες που θέλουν να βγούνε στο Αιγαίο, σε εφαρμογή παλαιότερης κοινής και συμφωνημένης επιδίωξης.

Όχι κύριοι. Η αντίσταση στον εξανδραποδισμό και η αντίδραση στον εθνικό ευτελισμό, δεν είναι κοπάνα από τα μαθήματα.

Κοπάνα από την ζωή είναι η μυωπική χειραγώγηση της νεολαίας για πρόσκαιρα κομματικά οφέλη, και η εκμαυλιστική παραίνεσή της να αδιαφορεί για την παιδεία, την μόρφωση, την αρετή και την ηθική της ολοκλήρωση.

Ανεύθυνη κοπάνα των κομμάτων και των πολιτικών από την ιστορία είναι η άνευ ορίων παράδοσή τους στο κυνηγητό της εξουσίας, στην λήθη των λαθών τους, στην ήττα της ηθικής, στην αδράνεια, τον πολιτικό ωχαδερφισμό και την απεμπόληση των ιερών και τιμίων.

Η ιδιοτελής κοπάνα έγινε πια τρόπος και πολιτική έξις. Κοπάνα από την λογική, κοπάνα από την ηθική, κοπάνα από την εθνική ταυτότητα, κοπάνα και από την φύλαξη των Θερμοπυλών.

Ας μην μιλήσουμε τώρα για την κοπάνα από την αίσθηση περί την εφαρμογή του δικαίου (γιατί, γι' αυτό πρόκειται, όταν φυλακίζουνε για δέκα χρόνια, έναν ενδεή άνθρωπο, με σάρκα και οστά, που παραβατικά παρέστησε πως τέλειωσε την Στ δημοτικού, ίσα-ίσα για να δουλέψει στην καθαριότητα, λές κι οι αναλφάβητοι δεν ξέρουνε να καθαρίζουν...!)

Κοπάνα από την ντροπή, κοπάνα από την αλήθεια, κοπάνα από την πίστη, κοπάνα από την λογοδοσία και τον απολογισμό. Είμαστε πια, συνεπείς και παρόντες, μονάχα στα πάθη μας, πάθη κάθε λογής: Εξουσιολογνεία, αλαζονεία, υπερηφάνεια, ψευδολογία, δημαγωγία, απάτη, στρέβλωση των νοημάτων, κατάχρηση εξουσίας, και πάει λέγοντας, γιατί τα πάθη είναι αναρίθμητα.

Η κοπάνα κατέστη, στην εποχή μας, μια αξία περιωπής, γι' αυτό ορμούν όλοι να δείξουν, πως κι αυτοί εμφορούνται από το εν λόγω υψηλό -εντός της ηθικής τους αβύσσου- ιδεώδες. Μπράβο τους! Την κατακρίνυν, μόνο όταν δεν τους συμφέρει!

Αλλά, ας προσέξουμε κι εμείς, κι όσοι νουνεχείς, κι ας μην την "κοπανήσουμε" από την υποχρέωση να καταψηφίσουμε έωλους, ιδιοτελείς και κοπανατζήδες, για να μην καταστήσουμε κάποιον από αυτούς,  κυβερνήτη της ζωής και της προοπτικής μας, για μια ακόμη φορά.