Η ακαδημαϊκή αυταρέσκεια, η οιονεί ακαδημαϊκή αυθεντία και τα κομματικά συνέδρια

 

Αφιερωμένο εξαιρετικά σε μια σκέψη που ώδινεν, επί τον τύπον των ήλων.
 

Ειπώθηκε πως "Στην ποίηση, πρωταρχική σημασία έχει η ωραιότητα του λόγου, η οποία μάλιστα κάποιες φορές καθίσταται αυτοσκοπός".  

Γι' αυτό, και, αν τα ωραία λόγια δεν έχουνε και κάποιο σημαντικό μήνυμα, γρήγορα χάνουνε την λάμψη τους και την επίδρασή τους. Σαν ένα μπαλόνι που ξεφουσκώνει.

Απαράμιλλο ασφαλώς είναι το μεγαλείο της γλώσσας, αλλά χωρίς σκοπό, η γλώσσα δεν θα γεννιόταν ποτέ. Δεν είναι απλώς χρήσιμη, η γλώσσα. Είναι εργαλείο δημιουργίας. Έκφρασης και σχέσης. Επικοινωνίας. Ιστορίας και πορείας.

Ο προβληματισμός για την Επιστήμη, την Εκπαίδευση και την Παιδεία, την Αυτογνωσία δεν νοείται ασφαλώς χωρίς τον προβληματισμό για την  Παραγωγή της νέας γνώσης. Κι ο παιδαγωγός, θα πρέπει να μεταδώσει στον νέο που παιδαγωγείται, πως (όσα γνωρίζουμε και θέλουμε να του μεταδώσουμε μπορεί να είναι εξαιρετικά σημαντικά, αλλά) υπάρχει μπροστά του κι ο ορίζοντας  αυτών που ο ίδιος ο νέος θα ανακαλύψει, που θα του αποκαλυφθούν, και που ο ίδιος θα επινοήσει. Γιατί η γνώση δεν σταματά και δεν έχει όρια. Έχει μονάχα εμπόδια.

Είναι δυνατόν ο επιστημονικός λόγος να είναι ταυτόχρονα και παιδαγωγικός; Πάντα, θα έλεγα. Και μάλιστα, ασχέτως των προθέσεων του επιστήμονος και των συνθηκών εκφοράς του λόγου του.

Γιατί ο επιστημονικός λόγος αφορά την αναζήτηση, την διατύπωση ή την εύρεση της ακρίβειας και της πληρότητας. Των ορίων και της προοπτικής. Της αποκτημένης, αλλά και της παραγόμενης γνώσης.  Είναι ένας λόγος που δεν εκφέρεται σαν περιστασιακό στολίδι, αλλά ως όχημα της ανησυχίας ενός πνεύματος που σπιθίζει. Έτσι, ο επιστημονικός λόγος διαπαιδαγωγεί κι ο επιστήμων που μετέρχεται τον λόγο αυτόν, άγεται, άκων εκών, σε θέση παιδαγωγού. 

Ο συγγραφέας κειμένων για ειδική χρήση, λογικό είναι να επηρεάζει τους ειδικούς χρήστες.

Ο ρόλος του επιστημονικού λόγου, τώρα, "Με την ανάπτυξη του Διαδικτύου και τη δυνατότητα διακίνησης επιστημονικών ιδεών σε ηλεκτρονική μορφή", καθώς "πολλά επιστημονικά περιοδικά απαιτούν πλέον κάθε υποβαλλόμενο άρθρο να έχει ευρύτερη αναγνωσιμότητα, πέραν του αυστηρά εξειδικευμένου επιστημονικού κοινού στο οποίο το άρθρο πρωταρχικά απευθύνεται", γίνεται εναργέστερος. Κι είναι πια προφανές πόσο σημαντικός και αναγκαίος είναι ο λόγος του ειδικού που έχει οργανωμένη σκέψη, που έχει ικανότητα ελέγχου της λογικής των συνειρμών του και των συμπερασμάτων του. Και πόσο εικονική είναι η επίδραση του επιτηδευμένου κι επιτήδειου λόγου.

Θα συμφωνήσω πως "Η παραπάνω απαίτηση ισχύει κατά μείζονα λόγο όταν ο επιστήμων ξεδιπλώνει τις γνώσεις και τις ιδέες του σε έντυπα ή ηλεκτρονικά μέσα μαζικής επικοινωνίας. Εκεί, απευθύνεται σε ένα ευρύτατο κοινό, το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του οποίου θα αδυνατούσε να κατανοήσει μία επιστημονική δημοσίευση του αρθρογράφου σε κάποιο επαγγελματικό περιοδικό. Έτσι, όταν απευθύνεται σε γενικό κοινό, ο επιστήμων οφείλει να είναι και δάσκαλος!"

Αξιοπρόσεκτος είναι ο προβληματισμός του Κ. Παπαχρήστου σχετικά με την "ανάγνωση σε ειδησεογραφικά φύλλα, ή σε sites του Διαδικτύου, κάποιων κειμένων ακαδημαϊκής φύσης στην περιοχή των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών" όπου " ο λόγος μοιάζει να υπηρετεί όχι τόσο τη διάδοση ιδεών και γνώσεων, όσο την αυτάρεσκη ανάγκη του αρθρογράφου να εντυπωσιάσει για την ευρηματικότητα των γλωσσικών του επινοήσεων. Έτσι, διαβάζουμε κείμενα στα οποία δεσπόζουν οι (συχνά ad hoc) νεολογισμοί και τα υπερ-σύνθετα λεκτικά σχήματα, αφήνοντας στο τέλος τον μέσο αναγνώστη να αναρωτιέται «τι θέλει να πει ο ποιητής» – κατά τη γνωστή έκφραση – αν όχι να αισθάνεται ολότελα ηλίθιος! Θα έλεγε κάποιος ότι απώτερος στόχος των ακαδημαϊκών αυτών είναι να εντυπωσιάσουν ο ένας τον άλλον μέσω δημόσια εκτιθέμενου λόγου, υπερθεματίζοντας αλληλοδιαδόχως σε ανούσια πολυπλοκότητα που οδηγεί, τελικά, σε νοηματική κενότητα".  

Και ευλόγως: Γιατί άλλο πράγμα είναι να γράφει κάποιος επιστήμων (φιλόσοφος κλπ) τις σκέψεις του και τις θεωρίες του, και να τις κάνει ένα βιβλίο ώστε να εκτεθεί και να προκαλέσει συζητήσεις και ζυμώσεις με αυτές τις απόψεις του, κι άλλο είναι όταν ο επιστήμων, και οι επιτηδευμένες ad hoc απόψεις του,  τίθενται ως γαρνιτούρα σε μια πολιτική πρόταση και ως όχημα για να καταπεισθούν κάποιοι να συνταχθούν με την πρόταση αυτή.

Ο Παπαχρήστου, αναλογίζεται πως, ίσως, "οι υπηρετούντες την ακαδημαϊκή εκπαίδευση διακατεχόμαστε στην πλειονότητά μας από ένα βαθύτερο, ανομολόγητο σύμπλεγμα. Αισθανόμαστε ότι ο «μύθος» μας απειλείται κάθε φορά που τολμούμε να γίνουμε κατανοητοί σε όσους δεν μοιράζονται την ίδια με εμάς επιστημονική εξειδίκευση. Έτσι, π.χ., ένα άρθρο σε κάποια ειδική περιοχή των μαθηματικών οφείλει να είναι δυσνόητο έως πλήρως ακατανόητο σε όποιον δεν διαθέτει ως ελάχιστη προϋπόθεση ένα διδακτορικό στην περιοχή αυτή!(...). Έτσι, πολλά δημοσιευμένα άρθρα τείνουν να μοιάζουν με αυτάρεσκα επαγγελματικά «ραβασάκια» που ανταλλάσσονται υπερήφανα από ακαδημαϊκούς, με απώτερο στόχο τον εντυπωσιασμό εαυτών και αλλήλων". Δεν θα τον αδικήσω. 

Πολλές δοκησισοφίες, με πολλές και προφανείς λογικές ανακολουθίες ενδύονται το κύρος του  ακαδημαϊκού μανδύα, αποσκοπώντας στην απορία, τον θαυμασμό και την αυτολύπηση των αναγνωστών, ως αδαών και απερίσκεπτων, ή ανίκανων αφεαυτών να κατανοήσουν τα μεγάλα ερωτήματα και να εντοπίσουν από μόνοι τους τις κατάλληλες απαντήσεις. 

Και θα θυμηθώ έναν παρα-δάσκαλο, έναν εξαίσιο άνθρωπο, έναν φροντιστή, που μας έλεγε, εκεί "στα άδυτα της ακατανόητης επιστήμης", "όταν βλέπετε μια διατύπωση που σας μετατρέπει σε βλάκες, προσπεράστε την! Βλάκας είναι μάλλον ο γράφων, ή τουλάχιστον νομίζει πως είναι έξυπνος, ενώ πρόκειται μόνο για επίδειξη". Ταχυδακτυλουργία δηλαδή. Το χειρότερο είναι, που στις μέρες μας, τέτοιους συναντάμε και σε κομματικά συνέδρια. Τάχα πως θα εξοπλίσουν τους κομματικούς με επιχειρήματα αδιάσειστα, για να λένε τα πολιτικά ψεύδη, που θα τους οδηγήσουν στην εξουσία, με περισσότερη επιδεξιότητα.

Ο Δάσκαλος διδάσκει με κάθε τρόπο της ύπαρξής του, όπου και να βρίσκεται, ό,τι και να λέει, όπως και να το λέει. 

Και θα συμφωνήσω απολύτως με αυτό που λέει ο Παπαχρήστου για τον ρόλο του δασκάλου,

• που "είναι να φωτίζει τον δρόμο προς την αλήθεια, κι όχι το ίδιο του το πρόσωπο προς τέρψη του «εγώ» του και ικανοποίηση της ματαιοδοξίας του".
•  Καθώς και με το ότι "οι σημαντικότεροι κριτές μας (...) είναι όσοι δίψασαν να μάθουν, μα τους αφήσαμε διψασμένους και με πρόσθετο το αίσθημα της αυτοαμφισβήτησης...

Κι όσο για τους "ποιητές", θα συμφωνήσω μαζί του πως (ανασφαλείς, ηττοπαθείς, ρομαντικοί ή ενθουσιώδεις, λυρικοί ή επικοί, ρεαλιστές ή σουρρεαλιστές) ό,τι και να πούνε, όπως και να το πούνε, αυτοί, δεν πρέπει να κρίνονται με τα συνήθη ανθρώπινα μέτρα, αλλά με μέτρα πέραν της κοινής λογικής, πέραν του παρόντος, του μέλλοντος και του παρελθόντος. Γιατί το νόημα της ποίησης υπερέχει και απέχει από τον χρόνο.  

Ασφαλώς και δεν είναι "Ποιητές", όλοι όσοι γράφουνε τις σκέψεις τους σε στίχους.

Η ποίηση, ζεί πέραν του χρόνου, και δίνει φωνή σε μια αναζήτηση που δεν έχει ακόμη αναδυθεί.

Και σε μια ύπαρξη με μοναδικό τάλαντο...