Εθνική αυτογνωσία. 3. «Οικογενειακή μακροοικονομία».

 

Σε μια ανάλυση του παρελθόντος, καλό είναι να εισφέρει ο καθένας μας την εμπειρία του, ώστε να συμβάλει στην εθνική μας αυτογνωσία. Ας μου επιτραπεί, λοιπόν, προς στιγμήν, η χρήση του (ιδιοκατασκευασμένου και -συνεπώς- συνιστώντος νεο-λογισμό) όρου «οικογενειακή μακροοικονομία», το περιεχόμενο του οποίου θα γίνει κατανοητό από την (αμέσως παρακάτω) διήγηση, μιας πραγματικής ιστορίας, για όσα διαδραματίστηκαν στο πλαίσιο βιοπορισμού μιας ελληνικής οικογένειας της υπαίθρου, μέσα σε 45 χρόνια. Χρόνια γεμάτα πόλεμο για την επιβίωση, πόλεμο στρατιωτικής εισβολής, με θανάτους, μ' εμφύλιο πόλεμο και μ' επί πλέον θανάτους, πόλεμο από ασθένειες κι από επιχειρηματικές ατυχίες, πόλεμο της φύσης με θεομηνίες και καταστροφές καλλιεργειών, αλλά και διαταραχές από επαγγελματικές διαφωνίες και αντισυμβατικές συμπεριφορές. Και τόσα άλλα!

Αντιγράφω την μαρτυρία-κατάθεση ως συμβολή στην εθνική μας αυτογνωσία και για την ιστορία:

»Όταν ένιωσα για πρώτη τον φορά εαυτό μου, ο πατέρας μου είχε ήδη έξι παιδιά από δυό γάμους, και με πολλά θανατικά να βαραίνουν όλους τους συζύγους, ζωντανούς και πεθαμένους. Θανατικά του πολέμου και της ζωής. Δεν ήταν ο μόνος φτωχός με πολυμελή οικογένεια, στο περιβάλλον του και στην εποχή του. Τα παιδάκια του, χρειάζονταν απ' όλα, όπως όλα τα παιδάκια, πάντοτε. Κι οι μεγάλοι τα χρειάζονταν όλα, μα έπρεπε να ζήσουν με όσα είχαν, και να παράγουν συνέχεια καινούργια, για να καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειας που δημιούργησαν.

»Και θυμάμαι ανθρώπους πολλούς, να έχει στη δούλεψή του ο αγρότης κι ανήσυχος επιχειρηματίας πατέρας μου. Θυμάμαι να τους μιλάει όμορφα, και να τον νιώθουνε άρχοντα στους τρόπους, μα πιο φτωχό απ' αυτούς. Και θέλανε όλοι τους να συμμετέχουνε στις δουλειές, μ' όποιον τρόπο μπορούσε ο καθένας τους, όταν τους το ζητούσε ο πατέρας μου. Γιατί το θεωρούσανε τιμή τους να εργάζονται για έναν άνθρωπο σαν το αφεντικό τους, που ήτανε μαζί και στοργικός τους φίλος.

»Θυμάμαι πως ο μπαμπάς, μέτραγε τον τρόπο που θ' απασχολούσε τον καθένα που έπαιρνε στην δουλειά του. Οι αγροτικές δουλειές έχουνε πολύ κόπο και δυσκολία. Αλλά όλες πρέπει να γίνουν. Ο πατέρας μου έλεγε, πως οι άνθρωποι δεν είναι αναλώσιμοι. Πρέπει να είναι σεβαστοί. Κι ακόμη, πως ο άνθρωπος που έχεις στη δουλειά σου, «είναι ο Χριστός», εννοώντας πως ο αυτός που βρίσκεται στις διαταγές σου, πρέπει να λογαριάζεται σαν ο καθένας για τον οποίο θα απολογηθείς, γιατί όλοι είμαστε αναγκεμένοι, εμείς από την εργασία του κι εκείνος από την αμοιβή της. Θυμάμαι μια αδύναμη και πολυκουρασμένη εβδομηντάχρονη γιαγιά-εργάτρια, που ο μπαμπάς μου την έβαζε να του φτιάχνει τον καφέ του. Είχε αποκαλυφθεί -τυχαία, σ' εμάς-, πως αυτή ήταν τροφός του, σαν, όταν ήτανε μωρό, η μάνα του δεν είχε γάλα για να τον θηλάσει. Το μεροκάματό της ήταν η ευγνωμοσύνη του.

»Οι επιχειρήσεις δεν ήτανε πάντα αποδοτικές, αλλά πολλοί άνθρωποι είχανε διαρκώς μεροκάματο. Κι η οικογένειά μας διαρκώς μεγάλωνε με τους φίλους-εργάτες που έρχονταν, ακόμη κι από μακρινά χωριά, ολόκληρες οικογένειες, για να δουλέψουν εποχικά, πότε στους ορυζώνες, πότε στην συλλογή του βαμβακιού. Γιατί οι σοδειές αυτές απαιτούσαν πολλά χέρια, σε λίγο χρόνο, αφού δεν ήξερες, το φθινόπωρο, πότε θα σου φέρει τα πρωτοβρόχια, που θα κάνουνε την καταστροφή στα έτοιμα, απλωμένα στον κάμπο, εισοδήματα.

»Στα πρώτα του χρόνια, ο επιχειρηματίας μπαμπάς, είχε ορυζώνες. Μεγάλες επιχειρήσεις και μεγάλες αποτυχίες. Κι έτσι, οι καλλιέργειες άλλαξαν. Μετά την φριχτή αποτυχία των ορυζοκαλλιεργειών και την μεγάλη χρεωκοπία, ο μπαμπάς αποφάσισε να κάνει βαμβακοκαλλιέργειες και σιτηρά.

»Αυτήν την περίοδο θυμάμαι εμφατικά, και ξαναβλέπω το μελίσσι των ανθρώπων να μπαινοβγαίνει στο σπίτι και να μαζεύεται στα χωράφια. Εκεί θυμάμαι και πανηγύρια, γιορτές και χαρές, τραγούδια και φαγητά, που τώρα ξέρω πως ήτανε λαογραφικές εκδηλώσεις της ζωής της υπαίθρου, παράλληλα και με την ευκαιρία της δουλειάς. Βλέπετε, βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόκευτος λέγανε οι παλαιότεροι.

»Ακολούθησε μια άλλη περίοδος που εξαιτίας των αποτυχιών, ο μπαμπάς αποφάσισε να αλλάξει και να ασχοληθεί με την καλλιέργεια κηπευτικών. Όλη τη βδομάδα οι άνθρωποι που δουλεύανε μαζί του, είχανε μεροκάματο και φροντίδα. Όλοι μαζί, κι εμείς τα πιτσιρίκια, που κουβαλάγαμε νερό για να πιούνε οι διψασμένοι, που φέρναμε ότι χρειάζονταν οι δουλευτάδες, ήμασταν μια μεγάλη ομάδα. Την Κυριακή, που συνήθως γινότανε η συγκομιδή των κηπευτικών, οι άνθρωποι της δουλειάς, δουλεύανε για την «επιχείρηση». Και σε ανταπόδοση, όλοι τους παίρνανε για την εβδομάδα τους, όσα θέλανε, από τα δεύτερης ποιότητας κηπευτικά που ο έμπορος δεν τα θεωρούσε άξια να πάνε στην πόλη. Η μέρα τέλειωνε νωρίτερα, και κατάφορτοι, κατάκοποι, γυρνούσανε όλοι μαζί, με τους δικούς μου, στα σπίτια τους.

«Στην επόμενη φάση του ο επιχειρηματίας μπαμπάς μου αποφάσισε να αλλάξει τόπο δράσης. Όχι αυθαίρετα και τυχοδιωκτικά, Αλλά προγραμματισμένα και γιατί η ανάγκη το επέβαλε. Ισορροπίες στο πλαίσιο συμφωνιών. Έφυγε από τα χωμάτινα εδάφη κι εγκαταστάθηκε -για καλλιέργειες- σε αμμώδες και ανώμαλο έδαφος. Πρώτα-πρώτα για μήνες ολόκληρους, από το πρωϊ μέχρι το βράδυ, ισοπέδωνε η μπουλντόζα, κι έριχνε κάτω αμμόλοφους ύψους 2 και 3 μέτρων ή γέμιζε κοιλότητες, οριοθέτησε και τη μικρή λιμνούλα που κρατούσε και μάζευε νερό. Αυτό ήταν και η αρδευτική πηγή του νέου χωραφιού.

»Νέος κύκλος δοκιμασιών, με το έδαφος, το κινούμενο και διάφανο έδαφος! Που δεν κρατούσε το νερό για να χορτάσει τα φυτά. Τα κακόμοιρα, διψούσαν κι ο καύσωνας του καλοκαιριού τα σκότωνε, τα εξαντλούσε, και δεν είχανε πια τη δύναμη να καρποφορήσουν. Ο μπαμπάς, δεν δίστασε, έπρεπε να κάνει κάτι για να «δέσει τον άμμο»! Σκέφτηκε-σκέφτηκε, κι αποφάσισε να αρχίσει την κτηνοτροφία βοοειδών, προκειμένου να συλλέγει την κοπριά τους, και να τη σκορπίζει στο χώμα. Άπειρη δουλειά, για πολλά χρόνια, και πολλή κούραση. Ασταμάτητη δουλειά μυρμηγκιού, για να αλλάξει η σύσταση του εδάφους, για να πυκνώσει η άμμος και να αναμιχθεί με υλικό που θα την έδενε, να μην είναι τόσο ρευστή, να μην στραγγίζει το νερό και να μη χάνεται, αλλά να γίνεται η καλλιέργεια και να παράγονται καρποί, να υπάρχει εισόδημα, για να ζήσουμε. Να πάμε στο σχολείο, στο γιατρό, να ντυθούμε, να φάμε. Να γιορτάσουμε. Να προκόψουμε.

»Πρώτα-πρώτα έσπειρε σε μεγάλη έκταση του νέου χωραφιού κριθάρι και τριφύλλι, ώστε να έχει χόρτα για να τρέφονται τα ζώα. Χόρτα είτε χλωρά, τρυφερά, είτε θερισμένα κι αποξηραμένα για το χειμώνα. Τα βοοειδή χρειάζονταν ενάμισυ χρόνο μέχρις ότου μπορούν να αποδώσουν. Γι' αυτό ήταν ανάγκη να υπάρχει κι άλλη πηγή εισοδήματος.Έτσι, ένα άλλο μέρος του χωραφιού, το καλλιεργούσε για χρόνια με κηπευτικά για άμεσο εισόδημα.

»Και ξεκίνησε την κτηνοτροφία βοοειδών. Στην αρχή αγόρασε 3-4 μάνες. Μαζί με τα δικά τους, μεγάλωναν παράλληλα άλλο ένα η κάθε μια, για τρεις μήνες. Μετά, τα ζωάκια ρίχνονταν στο τρυφερό χορτάρι και τον καρπό, αλεσμένο καλαμπόκι ή αλεσμένο σιτάρι. Στη συνέχεια δυο ακόμη μοσχαράκια ρίχνονταν για τρείς ακόμη μήνες στη «μάνα», καμμιά φορά κι άλλα δυο. Όταν η αγελάδα κυοφορούσε ήταν σαν τη βασίλισσα. Τα είχε όλα, και χώρο και περιποίηση. Ήταν αξιοσέβαστη γιατί κουραζόταν για εμάς. Ο μπαμπάς, τους είχε δώσει ονόματα. Σε όλα τα ζώα του είχε ονόματα, ανάλογα με τα χρώματα, τα καπρίτσια τους, ή την σχέση που είχε μαζί τους. (Η Κανέλλα, η Κοντούλα, ο Μπούλης, κλπ). Τα φρόντιζε να μεγαλώνουν σωστά, και δεν κορόϊδευε με τις τροφές τους. Ήτανε γνήσιες και υγιεινές. Κοστίζανε πολύ, μα έτσι ήτανε το σωστό, «για να πάρεις πρέπει να δώσεις», έλεγε. Κι όσο καιρό τα μοσχαράκια θηλάζανε από την μάνα τους, ή την ξενομάνα τους, δεν μας επέτρεπε να πάρουμε γάλα, ούτε για να πιούμε! Καμμιά φορά η μάνα μας ξέκλεβε κανένα κιλό για να μας κάνει μια γαλατόπιτα, κι ο μπαμπάς τη μάλωνε, γιατί τα «παιδιά έχουνε τη μάνα τους, και ζητάνε ό,τι θέλουνε, αλλά τα μοσχαράκια σε ποιόν να πούνε ότι θέλουνε κι άλλο γάλα αν η ξενομάνα τους δεν έχει να τους δώσει;» της έλεγε.

»Η διαδικασία της καθημερινής τους φροντίδας ήταν μακρά, επίπονη, ανθυγιεινή και επαχθής. Έπρεπε να βρίσκεται εκεί κάποιος όλη την ημέρα, από το πρωϊ. Να μοιράσει δυο τουλάχιστον φορές σε όλα τα ζώα τροφή, νερό και να ξεμπερδέψει τα μπερδεμένα. Και, κυρίως, πρωί και απόγευμα να καθαρίσει τα σταύλο, όπου ολημερίς στέκονταν τα ζώα, από τα περιττώματά τους. Αυτές οι βρωμιές, ήταν και ο λόγος δημιουργίας της κτηνοτροφικής μονάδας. Λόφοι κοπριάς μαζεύονταν κάθε βδομάδα και τόνοι ολόκληροι σκορπίζονταν μια φορά το μήνα σε όλη την έκταση του χωραφιού. Ένας πραγματικός άθλος, από πλευράς ολοήμερου κόπου, δαπάνης, μεγάλου χρονικού διαστήματος, και απέραντης υπομονής.

»Και το απίθανο έγινε πραγματικότητα. Μετά από χρόνια σκληρής δουλειάς «ο άμμος έδεσε». Πύκνωσε, Έγινε καρποφόρα και δυναμική γή που έκανε όλους τους καρπούς γευστικούς, αρωματικούς, χυμώδεις και σαρκώδεις.

»Και τότε ο μπαμπάς άλλαξε αντικείμενο. Αποφάσισε να καλλιεργήσει εσπεριδοειδή. Το χωράφι ήταν καλά προετοιμασμένο για την άμεση δενδροφύτευση εσπεριδοειδών! Οικογενειακή υπόθεση το φύτεμα. Σε μια μεγάλη και πολυήμερη γιορτή, με κάποιους εργάτες και πολλά μέλη από την οικογένεια, φυτεύτηκαν τρείς χιλιάδες δέντρα.

»Η δενδροφυτεία είχε διαφορετικές ανάγκες, από εκείνες που είχαν τα μικρά ποώδη, -στην ουσία μονοετή ή ολίγων μηνών- φυτά με μικρό και περιορισμένο ριζικό σύστημα. Απαιτούσε συστηματικό και σε βάθος πότισμα για να δημιουργηθούν ρίζες ικανές να θρέψουν ένα μεγάλο φυτό. Ο μπαμπάς υιοθέτησε το σύστημα ποτισμού ανά φυτό, με σωληνώσεις σε όλο το χωράφι. Στην αρχή με σύστημα τεχνητής βροχής, που όμως βρέθηκε να επηρεάζει τους ανθούς και να καταστρέφει την καρπόδεση. Το σύστημα αυτό άλλαξε, σε σύστημα ποτίσματος ανά ρίζα.

»Κι όλα αυτά τα σκέφτηκε τα οργάνωσε και τα υλοποίησε ένας άνθρωπος μόνος, ολιγογράμματος, φτωχός, με πολλά βάρη και λίγα μέσα στη διάθεσή του. Και κυρίως χωρίς μεγάλα και δικά του κεφάλαια.

»Σε λίγα χρόνια τα φυτά μεγάλωσαν, κι άρχισαν πια να δίνουν εισόδημα. Κι ύστερα, πριν καλά-καλά το χαρεί, ο μπαμπάς, ένα βράδυ, αφού έκανε απολογισμό ζωής, κοιμήθηκε και δεν ξύπνησε. Κι εμείς ακόμη δεν το πιστεύουμε πως έφυγε έτσι, κι ας έχουνε περάσει τριάντα χρόνια. Ο άνθρωπος που δεν σταμάτησε ποτέ να σκέφτεται, να επιχειρεί, να φροντίζει την οικογένεια, να είναι ευγνώμων, να είναι συνεπής, έφυγε. Αλλά, αυτός είναι ο άνθρωπος, πρόσκαιρα τα έργα του, χωρίς αθανασία. Μόνη μνήμη, το παράδειγμα, το ήθος του, η αγάπη που άφησε πίσω του, η εργατικότητα και η παροιμιώδης δημιουργικότητά του. Μας εδίδαξε, με τον τρόπο του».

Τόσες αλλαγές, τόσες δράσεις, από έναν μόνο επιχειρηματία! Οι λεπτομέρειες και η καθημερινότητα της ζωής αυτής ασφαλώς υπήρξε θησαυρός εμπειριών, αδαπάνητος μάλιστα, για όσους έζησαν μέσα σε αυτό το κλίμα και το περιβάλλον, γιατί συμμετείχαν -εκ των πραγμάτων- και διαπαιδαγωγήθηκαν από ανθρώπους συνεργάσιμους, φιλόπονους και δημιουργικούς.

Ολοκληρώνοντας την διήγηση αυτής της ιστορίας, το συμπέρασμα είναι πως αν αυτή είναι  -σε αδρές γραμμές- η επιχειρησιακή διαδρομή ενός ανήσυχου, δραστήριου, ευρηματικού κι εργατικού ανθρώπου, που ήθελε να ζήσει και να δημιουργήσει, η δράση και η κινητικότητα αυτή παρέχει ικανοποιητικό παράδειγμα προς μίμηση για ν' αλλάξει η κακή σημερινή οικονομική κι επαγγελματική συγκυρία στην πατρίδα μας, από τη δική μας δράση και κινητικότητα. Είναι ανάγκη να αντιδράσουμε στην στασιμότητα και τον κατήφορο. Την ουσιαστική ακυβερνησία και την θεληματική αποδόμηση και παράδοσή μας στους αφανείς πολιορκητές της γής και του μέλλοντός μας.

Έχοντας κατά νού το παραπάνω συγκεκριμένο ατομικό παράδειγμα, που ασφαλώς δεν είναι μεμονωμένο, και βλέποντας σήμερα, και μάλιστα εδώ και τόσα χρόνια, πολλούς ειδικευμένους και ειδικευόμενους στο να πολιτεύονται και να διοικούν την χώρα, είναι απορίας άξιο που δεν μπορέσανε όλοι αυτοί να κάνουνε κάτι καλό για την πατρίδα μας, κι όχι μόνο άκαρποι, αλλά και ζημιογόνοι αποδείχθηκαν οι πολιτικοί τους αγώνες. Κανείς από αυτούς δεν  ωφέλησε την χώρα, στο τέλος! Το αντίθετο μάλιστα: ο κάθε νέος που ανεβαίνει στην εξουσία κάνει κάτι χειρότερο από τον προηγούμενο! 

Είναι λυπηρό φαινόμενο η αναξιότητα των πολιτικών μας και η πάντα επικρατούσα και διαρκώς διευρυνόμενη, αλλά και ηθελημένα ασυναίσθητη, ανευθυνότητά τους.

Ας προσέξουμε όμως, γιατί την ευθύνη για την κατάντια μας και τον εκφυλισμό μας, θα την έχουμε αποκλειστικά όλοι εμείς, αν εξακολουθούμε να επιτρέπουμε να μας κυβερνούν ανόητοι κι ανίκανοι.

Ελευθερία και Φρόνηση. Προτύπων Ήθος

 

Η τακτική  αποχώρηση ενός καθηγητή, (πανεπιστημιακού), από την ενεργό υπηρεσία, μου έδωσε την αφορμή να αναπολήσω την ιστορία μιας ακούσιας αποχώρησης και θριαμβευτικής επιστροφής, ενός άλλου πανεπιστημιακού (και δη συνταγματολόγου), πολλές-πολλές δεκαετίες πρίν.

Τό 'χει η μοίρα των συνταγματολόγων να αφήνουν ανεξίτηλες πολιτικές σφραγίδες με το πέρασμά τους. Είναι που το αντικείμενό τους, συνυφασμένο με την ουσία της εξουσίας όσο κανένα άλλο επιστημονικό αντικείμενο, τους σφραγίζει. Κι αυτούς, για την γνώμη τους, κι όλους εμάς, τους πολίτες, με τις συστάσεις τους προς την εξουσία.

Αποτελούν, κατά κάποιο τρόπο, τυπικό ή άτυπο, τους συμβούλους της Εξουσίας, για τον τρόπο που (θα) πολιτεύεται. Ή και τους απολογητές της, όταν η εξουσία καταχράται τη δύναμή της. Μερικών συνταγματολόγων το όνομα συνυφάνθηκε με θλιβερή παρουσία. Άλλων με θαυμαστή.

H ιστορία έχει καταγράψει μορφές συνταγματολόγων απαράμιλλου ήθους. Αλλά έχει καταγράψει και θλιβερές μορφές. Για τις τελευταίες δεν υπάρχει λόγος μνείας, παρά μόνο προς αποφυγήν μιμήσεως του παραδείγματός τους.

Τις πρώτες όμως, τις μορφές απαράμιλλου ήθους, εκείνες που δεν έχουνε πια ζώντα λόγο, αλλά μας άφησαν άληστη μνήμη έργου και ήθους, είναι σημαντικό να τις ξαναμνημονεύουμε. Για να γνωρίζουν οι νεώτεροι, τους αγώνες που αυτοί έδωσαν, εναντίον επίβουλων εχθρών, αλλά και το τίμημα που οι πνευματικοί αυτοί αγωνιστές επλήρωσαν, καθώς και το έργο που άφησαν πίσω τους. Μια από αυτές τις μορφές, ήταν εκείνη του καθηγητή Ν. Σαριπόλου. Του καθηγητή που δημιούργησε στην χώρα μας το Δίκαιο οργάνωσης της Πολιτείας και άσκησης των πολιτειακών εξουσιών, το Συνταγματικό καλούμενο σήμερα Δίκαιο.

Για λόγους παιδαγωγικούς, δηλαδή για τη διαπαιδαγώγηση της γενιάς που θα αλλάξει τα πράγματα, και θα διασώσει τη χώρα από τον εξευτελιστικό της κατήφορο, το παράδειγμα του Δασκάλου αυτού αποτελεί σοβαρή κι ελπιδοφόρα υποθήκη.

Το ιστορικό πλαίσιο: Ο Ν. Σαρίπολος, αφοῦ εἶχε ἀναγορευθῆ, τό 1844, διδάκτωρ τῆς Νομικῆς Σχολῆς, μέ πρόσκληση τοῦ πρωθυπουργοῦ τότε Κωλέττη, ἔγινε ἰδαίτερος γραμματεύς του. Τό 1846 διωρίσθηκε καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν στήν ἕδρα τοῦ συνταγματικοῦ Δικαίου. Τό 1852 ὅμως ἀπολύθηκε ἀπό τήν πανεπιστημιακή θέση του ὡς ἀντιανακτορικός. (...) Τό 1862 μέ τήν ἐκθρόνιση τοῦ Ὄθωνος ἀναδιορίσθηκε στήν ἕδρα «Φιλοσοφίας τοῦ Δικαίου καί τοῦ Ἐθνικοῦ Δικαίου». Την 5ην Νοεμβρίου 1862 ἐκφώνησε ἐναρκτήριο μάθημα, πού οἱ πρῶτες σελίδες του ἀποτελοῦν μνημειακή ἔκφραση τῆς ἠθικῆς ἀνεξαρτησίας καί τῆς πνευματικῆς εὐθύνης τοῦ πανεπιστημιακοῦ διδασκάλου. Το πλήρες κείμενο της ομιλίας [δείτε το εδώ] εξαπλουστευμένο σχεδόν στο σύνολό του, έχει ως εξής:

Απολυμένος από την φοβισμένη εξουσία, που στάθηκε «κακόνους πρὸς τὴν ἐλευθερίαν τοῦ λόγου, τὴν παρρησίαν τῆς διδασκαλίας μισοῦσα, διότι ἐλευθέρους» παρεσκεύαζε (ο ίδιος, μέσω των μαθημάτων του)  «πολίτας καὶ οὐχὶ ταπεινοὺς καὶ ἐθελόδουλους ὑπηκόους», απευθύνεται στους μαθητές του, δέκα χρόνια μετά από αυτήν την προσχηματική απόλυση, όταν πια οι αλαζόνες βασιλείς έχουν διωχθεί από την Ελλάδα, κι ο ίδιος έχει αποκατασταθεί στην πανεπιστημιακή του έδρα. Εξηγεί στους μαθητές του ότι οι (εκπεσμένοι πια) Βασιλείς «τοὺς ἐλευθέρους ἄνδρας ἀπεχθανόμενοι περὶ αὐτοὺς αὐτοδούλους συνήθροιζον» (επειδή μισούσαν τα ελεύθερα πνεύματα, μάζευαν τριγύρω τους όσους από μόνοι τους υποτάσσονταν στην εξουσία).

Ο Δάσκαλος, πιστεύει πως « μόνοι (...) οἱ ἐλεύθεροι καὶ τότε καὶ νῦν τὴν ἀλήθειαν κηρύττουσιν, οἱ αὐτοὶ δ' ἀείποτε μένουσιν οἰκτείροντες καὶ οὐχὶ ταῖς μεγάλαις αὐτῶν συμφοραῖς ὑβρίζοντες» (μόνοι οι ελεύθεροι άνθρωποι λένε πάντα την αλήθεια, κι αυτοί μένουνε πάντα οι ίδιοι, λυπούνται χωρίς να γίνονται σκληροί και υβριστές όταν τους βρίσκουνε μεγάλες συμφορές).

Τώρα θα θυμηθούνε οι έκπτωτοι βασιλείς, τα λόγια που τους είπα όταν ακόμη ήμουν καθηγητής, «φιλομειδῶς παραινούμενος ἐπὶ τῆ ἐλευθερίῳ διδασκαλίᾳ μου» (σαν ειρωνικά σχολιάσανε την ελευθεριότητα στη διδασκαλία μου).

Κι αμέσως, (τότε που τον ειρωνεύτηκαν ή τον απείλησαν, ποιός ξέρει;) τους είπε τα παρακάτω λόγια, σημαντικά/δηλωτικά της αγάπης του και της φροντίδας του για την Ελευθερία: «εἴ περ ἡ ἐλευθερία ἀπὸ τῆς οἰκουμένης ἁπάσης ἐδιώκετο, ἤθελε διασωθῆ ἐν Εὐρώπῃ. Εἰ δ' ἀπὸ τῆς Εὐρώπης πάσης ἐφυγαδεύετο, ἔδει αὐτὴν εὑρεῖν καταφυγὴν ἐν τῇ κοιτίδι αὐτῆς, τῆ ὡραίᾳ ἡμῶν Ἑλλάδι. Εἰ δ' ἀπὸ ταύτης ἐξωθεῖτο, τὸ ἱερὸν τοῦτο τοῦ Πανεπιστημίου ἕδος ἄξιον αὐτῆς ἤθελε γενῆ κρυπτήριον καὶ κρυφιομῦσται αὐτῆς οἱ ἐν αὐτῷ τῆς σοφίας λειτουργοὶ. Εἰ δὲ τέλος καὶ ἐνταῦθα ὁ ἀπηνὴς διωγμὸς κατελάμβανεν αὐτήν, ἤθελον παραλάβει αὐτήν, ἐγὼ τουλάχιστον, ὑπὸ τὴν Καθηγητικὴν τήβεννόν μου καὶ καταβῆ μελανείμων τὴν ἕδραν ταύτην ὡς διοπετὲς τι παλλάδιον κατακρύπτων αὐτὴν μεχρισοῦ αἰσιώτεραι ἐπιλάμψωσιν ἡμέραι, ὅπως τὴν φυγάδα ἀποδώσω τῆ Πατρίδι»(1).

Και συνεχίζει την ομιλία του ο Δάσκαλος: «Τώρα θα θυμηθούνε οι έκπτωτοι βασιλείς, πως όταν παρουσιάστηκα σε ακρόαση ενώπιον της Βασίλισσας, και διαπίστωσα πως δεν ήταν ζητούμενο η απαλλαγή μου από την προσχηματική συκοφαντία, αλλά η ταπείνωσή μου, θυμωμένος της εδήλωσα ότι θεωρούσα ιερώτατο τον όρκον μου προς την Πατρίδα, κι ότι δεν μπορούσα να είμαι καθηγητής ανδραπόδων, ούτε κόλακας της εξουσίας (2). Μάλιστα τους εσυμβούλευσα να προσέχουν καθώς κυνηγάνε την ελευθερία των Ελλήνων, γιατί μάλλον τον θρόνο τους ταρακουνάνε. Τους προείπα δε, ότι αν δεν αλλάξουν τακτική, θα 'ρθει μέρα που εξόριστοι από εδώ θα γυρίσουνε στην πατρίδα τους».

Και στη συνέχεια: «Ναί, τὴν ελευθερία καταδιώξανε κι εμένα με φιμώσανε, αλλά την ελευθερία εκπέμπει κάθε ανάσα αυτής της μακάριας γής, που τη γέννησε ευγενή και ωραία, κι έθρεψε από τότε με το γάλα της μια ολόκληρη γενιά. Αυτή η γενιά, εν ριπή οφθαλμού ανέτρεψε σκηπτροῦχον Βασιλέα, ο οποίος αντί να παραλάβει τη χώρα που του παραδόθηκε μαζί με την ελευθερία της, προτίμησε να κλείσει την τελευταία σε μπουντρούμια».

«Περάσανε δέκα ολόκληρα χρόνια, και μέσα σ' αυτά τρεις φορές άλλαξε ο κόσμος των φοιτητών. Κι όμως εγώ,  έρχομαι σαν να ξαναβρίσκομαι ανάμεσα σε παλιούς φίλους, και σας βλέπω γύρω μου μαζεμένους, γιατί μέσα σας ζούσα, και σεις μαζί μου, κι όλοι μαζί ελπίζαμε στον Κύριο, και, με πίστη, απ' Αυτόν ακόμη περιμένουμε την κατάλυση των δεσμών μας και την επιβεβαίωση των πόθων μας, ότι ο Θεός αγαπάει την Ελλάδα κι ενώθηκε η αγάπη Του μαζί μας και βοήθησε στην απελευθέρωσή μας, όπως λέγει και ο άγιος λόγος ότι : «ὁ Κύριος τὸ πνεῦμα ἐστίν, οὗ δὲ τὸ πνεῦμα Κυρίου ἐκεῖ ἐλευθερία ».

(...)

«Τέλος, με μια σκέψη μαζί σας, την σκέψη της ελευθερίας, και μια καρδιά «καρδίᾳ ὅλως Ἑλληνική», θ' αναζητήσω στην επιστήμη τους νόμους του ανθρώπου και της πολιτείας. «Χαίρετε λοιπόν, φίλτατοι ὁμιληταί! Ὁ περὶ τῆς γενέσεως τῆς Ἀθηνᾶς μῦθος τῶν ἀρχαίων ἡμῶν προγόνων ἐπραγματοποιήθη ἐν ὑμῖν σήμερον» όπως εκείνοι, πάνοπλη έπλασαν την Αθηνά να ξεπετιέται από το κεφάλι του Δία, μ'ένα χτύπημα απ' του Ηφαίστου τον πέλεκυ, έτσι κι εσείς, απ' τη στιγμή που ο πέλεκυς «τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας βαρεῖαν κατέφερε τὴν πληγὴν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς δημοβόρου(3) βασιλέως», που νόμιζε πως βασιλεύει σε τιποτένιους, αναπηδήσατε οπλισμένοι με ό,τι είχε ο καθένας. Κι η πατρίδα σήμερα περηφανεύεται, καθώς βλέπει πως είστε έτοιμοι να την υπερασπιστείτε μέ κάθε τρόπο. (...)

«Θα μελετήσουμε τί περισσότερο αξίζει για τον άνθρωπο και για την Πολιτεία μας. Συνεπώς, είναι ανάγκη, να αποκαταστήσουμε στις ομηγύρεις των πολιτών  πολύ μεγάλη προσοχή (την βαθεία ευλάβεια με την οποία προσήρχοντο στα μυστήρια οι πρόγονοί μας). Κι εγώ που αξιώθηκα να έχω και πάλι την τιμή να λάβω την έδρα «τοῦ ἱεροφάντου τῆς ἐπιστήμης», επιλέγω να ανακοινώσω σε όλους εσάς που θέλετε να «συμμετέχετε στα «μυστήρια», ελάτε όλοι, αλλά «Ἔρρε βέβηλος»! (μακριά οι ποταποί). Ας σταθεί μακριά μας κάθε βέβηλος λογισμός. Αγαπούμε την επιστήμη «ὡς θεόσδοτον δώρημα μηδέποτε δὲ μιάνωμεν αὐτὴν». Ας είναι ανάμεσά μας «φωταγωγός»(4) λαμπάδα, για να βρούμε τις αληθινές δυνάμεις του λαού και της Πολιτείας.

Η ελευθερία είναι ανεξαρτησία της ζωής, αλλ' ας μην ξεχνάμε πως η φρόνηση  η ίδια είναι η δύναμη που δημιουργεί την ευδαιμονία. Αποκτήσαμε την ελευθερία μας με απαράμιλλη ανδρεία, ας την συντηρήσουμε λοιπόν με αξιοθαύμαστη φρόνηση. Μια μικρή μόνο νίκη στην καταπίεση του συστήματος, πολύ απέχει από το να ολοκληρώσει «τὸ μέγα τῆς παλιγγενεσίας ἡμῶν ἔργον».

«Ἡ νεαρὰ ἡμῶν ἡλικία, κρατοῦσα ὑμᾶς μακράν τοῦ πρακτικοῦ πολιτικοῦ βίου, χρησιμευσάτω εἰς συλλογὴν ἐφοδίων διὰ τὸ μέλλον. Ἡ γῆ ἐφ' ἱκανὸν χρόνον ἐν τοῖς κόλποις αὐτῆς κατακρύπτει τὸν σπόρον , βλαστήσας δὲ οὗτος ἀπὸ τῆς ἰκμάδος τοῦ οὐρανοῦ δροσίζεται καὶ ὑπὸ τὸ θάλπος τοῦ ἡλίου ζωοποιεῖται ἐπὶ πολὺν ἔτι καιρὸν πρὶν ἤ καρποφορήσῃ».

Ο Δάσκαλος, μίλησε ακόμη για τις παρακαταθήκες που έχουμε από τους προγόνους μας, έναντι των οποίων οφείλουμε να είμαστε αντάξιοι, και σεμνυνόμενοι γι' αυτούς, να προσπαθούμε όπως οι νέοι σπαρτιάτες να γινόμαστε διαρκώς καλύτεροι.

«Ἡ ἐπιστήμη διδάξει ὑμᾶς τὸ μέτρον πρὸς ὅ πρέπει νὰ ἐξαίρωμεν τάς ἐλπίδας ἡμῶν. Τὸν μάταιον κουφότερον ἡ ἐπιτυχία κατασταίνει, τὸν δὲ φρόνιμον σύννουν κατασκευάζει τῆς τύχης ἡ εὐμένεια. Δεῦρο δή, φίλτατοι ὁμιληταί, ἔλαιον ἐν ταῖς λαμπάσιν ἡμῶν ἔχοντες, γρηγορῶμεν μεχρισοῦ, ἐλθών ὁ νυμφίος, ὃς οὐκ ἴσμεν ἐν ἧ ἂν ἐλεύσεται ὥρᾳ, εἰσαγάγει ἡμᾶς εἰς τὸν νυμφῶνα».

Διείδε και την πάλη των ιδεών στην Οκτωβριανὴ επανάσταση. Αλλά και το χρέος των διανοητών: Μπορεί ο λαός να θέλει να έχει την ελευθερία της ευημερίας που μπορεί με το εμπόριο, τη γεωργία, την βιομηχανία και την ναυτιλία να πετύχει, εσείς όμως -οι νέοι του πανεπιστημίου- θα ετοιμάσετε για την πατρίδα «τὴν ἀπὸ τῶν ἰδεῶν, αἵτινες εἰσὶ τῶν ἐπιστημῶν καὶ καλῶν τεχνῶν καὶ φιλολογίας ἡ γένεσις, δόξαν».

Και κλίνει την ομιλία του ο σεβαστός Δάσκαλος με τα παρακάτω:

«Ὧ θεσπέσιον τοῦ Ἕλληνος ὄνειρον ἀπὸ τῆς ἐκ «ξεστῶν κεράων» (5) ἐξελθὸν πύλης! Ὅταν ὁ Θεὸς εἰς ἐν ὁλόκληρον ἔθνος τάς αὐτάς ἐμβάλλῃ ἰδέας καὶ τὸ φρόνημα αὐτοῦ ἀναπτεροῖ, αἱ ἰδέαι αὕται διὰ τοῦ χρόνου λαμβάνουσι σάρκα καὶ πραγματοποιοῦνται καί, πρᾶγμα γενόμεναι, εὑρίσκονται ὑπερακοντίσασαι τὸ τεθὲν εἰς τάς ἐλπίδας τέρμα».
                              *******************************

Ύστερα από όλα τα παραπάνω υπάρχει κάποιος που ν' αναρωτιέται πώς θα μπορούσε να μην αποτελεί ο Δάσκαλος αυτός, φάρο για την σοφία, το ήθος και την πνευματική δύναμη του λόγου του;

Σημειώσεις:
1.  Δηλαδή, πως αν κάποτε, σ' ολόκληρο τον κόσμο, η ελευθερία καταδιωκόταν, αυτή θα διασωζόταν στην Ευρώπη. Αλλά πως, κι αν απ' την Ευρώπη εξοριζόταν, θά 'πρεπε αυτή νά βρει καταφύγιο στην ωραία μας πατρίδα, την Ελλάδα. Αλλά πως αν κι απ' την Ελλάδα την διώχνανε, η ιερή πανεπιστημιακή έδρα του συνταγματικού δικαίου, απαραβίαστο καταφύγιο αυτής θα γινόταν και «κρυφιομύσται» της ελευθερίας, οι πανεπιστημιακοί, οι λειτουργοί της σοφίας. Τελικά, αν ο αμείλικτος εναντίον της διωγμός την εύρισκε ακόμη και στο Πανεπιστήμιο, τότε αυτόςεγώ θα την έπαιρνα κάτω από την καθηγητική μου τήβεννο και μαυροντυμένος θα κατέβαινα από την έδρα, σαν πεταλούδα, φυλάσσοντας την κρυμένη, «μεχρισοῦ αἰσιώτεραι ἐπιλάμψωσιν ἡμέραι» για να ξαναδώσω την κυνηγημένη Ελευθερία στην Πατρίδα.

2. Μια στάση που δείχνει ένα εγάλο Δάσκαλο. Άνθρωπο άψογο, ακέραιο, υπεράνω μικροτήτων, μεγαλόψυχο, αρχέτυπο ήθους. ως πέρπει να είναι οι Δάσκαλοι, και μάλιστα οι Ακαδημαϊκοί. Γιατί τους διδάσκουν όλους. Και την εξουσία και τους υπηκόους. Διδάσκουν με τον τρόπο που μιλούν, με τον τρόπο που επιπλήττουν, με τον τρόπο που ζητούν, με τον τρόπο που υπομένουν, με τον τρόπο που απέχουν, με τον τρόπο που παρίστανται και με τον τρόπο που
αποχωρούν.

3. δημοβόρος κατά το σαρκοβόρος
   ετυμολογικά από το δήμος+βορά κλπ (φαγητό από θήραμα)

4. φωταγωγός= φως, φωτισμός + άγω

5. «ξεστῶν κεράων» = η φράση υπάρχει -και εξηγείται από τα συμφραζόμενα-
    στο απόσπασμα (ραψωδία Τ, στίχοι 560-569), της Οδύσσειας, που παρατίθεται
    σε μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη:
     Ἔχουμε, ὦ ξένε, ὀνείρατα ζαβά, μὲ κούφια λόγια,
     κι ἀπ' ὅσα ὀνειρευόμαστε, σωστὰ δὲ βγαίνουν ὅλα.
     Δυὸ θύρες τ' άλαφροΐσκιωτα τὰ ὄνειρα ἔχουν πάντα·
     μὲ κέρατο φτιαστὴ τὴ μιά, μὲ φιλντισὶ τὴν ἄλλη·
     Ὅσα ὄνειρ' ἀπὸ τὸ φιλντισὶ τὸ πριονιστὸ διαβαίνουν,
     χαμένα εἶναι κι ἀνώφελα, καὶ τοὺς θνητοὺς γελᾶνε·
     πάλε ὅσα ἀπ' τὰ καλόξεστα τὰ κέρατα περάσουν,
     ἀληθινὰ τοῦ βγαίνουνε τοῦ ἀνθρώπου ποὺ τὰ βλέπει.
 
6. Το σημείωμα τούτο, δημοσιεύθηκε εδώ στο πρωτότυπο του κειμένου της ομιλίας του καθηγητή Ν. Σαρίπολου. Σήμερα παρουσιάζεται στην Φιλαρέτη, σε γλώσσα απλουστευμένη, για όλους τους φίλους, τους μικρούς και τους μεγάλους. Διατήρησα κάποια -ιδιαίτερα- σημεία του κειμένου, γιατί η έκφραση του καθηγητή ήταν τόσο όμορφη, πλαστική και γλαφυρή, που θεώρησα ασέβεια την παρέμβασή μου.

Εθνική αυτογνωσία. 2. Αλλάξαμε όσα μας χαρακτήριζαν και υιοθετήσαμε όσα μας καταστρέφουν.

 

Ο κόσμος δεν ζούσε από πάντα με τον παρασιτικό διορισμό. Ούτε με μισθό. Ούτε με δανεικά. Κι οι φτωχοί «άλλαζαν τον κόσμο» με την εφευρετικότητά τους και με την εργατικότητά τους, με τη φιλοδοξία τους και την εξυπνάδα τους.

Και τα κεφάλαια παλαιότερα, τα βρίσκανε με εκτεταμένες συνεργασίες για το αμοιβαίο καλό, κι όχι με τη συνωμοσία πολλών για την καταστροφή του εχθρού, κάποιων. Ή τα βρίσκανε με μεγάλες συμφωνίες, που υπογραφές ήτανε η χεροδοσιά της αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας. Και πάνω από όλα, η συνέπεια και το δέσιμο των ανθρώπων, που χτίζανε όλοι μαζί μια επιχείρηση, που έδινε ψωμί σε όλους.

Αυτό γινότανε από πάντα σε τούτον τον τόπο, που αναπτύχθηκε κι επέζησε, σε κοινότητες. Από τα αρχαία ακόμη χρόνια. Εδώ δεν υπήρχαν κοινωνικές τάξεις, με την έννοια που υπήρχαν αλλού. Όταν η έννοια -για τις κοινωνικές τάξεις- που υπήρχε αλλού, μεταφέρθηκε και στην πατρίδα μας, τότε άρχισε η αποσύνθεση της ελληνικής κοινωνίας.

Οι ταξικοί εχθροί δεν μπορούσαν πια να συμπράξουν. Δεν μπορούσαν να έχουν μεταξύ τους αλληλεγγύη. Δεν απέβλεπαν στην δημιουργία καλύτερης ζωής και της συντροφικότητας όλων στα πλαίσια της ζωής τους και της δημιουργικότητας των χαρακτήρων τους, των δυνατοτήτων τους και των ικανοτήτων τους.

Μας διαφεύγει, αλλά δεν πρέπει να το ξεχνάμε πως κύριος μοχλός σκέψης και κανόνας δράσης εδώ, στο ελληνικόν ήθος και τον τρόπο, ήταν η φιλοσοφία και η πίστη.

[Ξεχνάμε πως όταν κανόνας της δράσης και της ζωής, έγινε ο νόμος, ήτανε που οι Ρωμαίοι έπρεπε να ρυθμίσουνε τις σχέσεις της εξουσίας τους με τους κατακτημένους. Αυτοί ονομάζανε τους δούλους «πράγματα αυτοκινούμενα» (res automobili), κι είχανε επ' αυτών δικαίωμα «ζωής και θανάτου» (necisque vitae). Γιατί αυτό είναι ο νόμος. Εκφράζει το ποιός έχει την εξουσία και την δύναμη να διατάξει, να επιβάλει, να υποχρεώσει και να εξαναγκάσει τον άλλο.]

Η φιλοσοφία με την ετυμολογική σημασία του όρου (αγάπη προς την γνώση), διείπε τη ζωή και τη δράση των ανθρώπων και η πίστη στο θέλημα (θετικό ή αρνητικό) του δημιουργού των όντων, αποτελούσε το όριο των εκζητήσεων του έλληνα. Μετά επερχόταν η απόδοση της δικαιοσύνης. Που δεν ήταν εξουσία των ανθρώπων, αλλά έκφραση της εικαζομένης βούλησης του δημιουργού των όντων.

Εθνική αυτογνωσία. 1. Είναι αδήριτη ανάγκη.

 

Για να καταλάβουμε το σήμερα, πρέπει να ιχνηλατήσουμε από την ανάποδη τον δρόμο που διανύσαμε, ώστε να βρούμε τα λάθη, ή τις αστοχίες μας, γιατί είναι πάρα πολλά αυτά που πρέπει να εξετάσουμε, να συνειδητο-ποιήσουμε και να αναθεωρήσουμε.

Είναι ανάγκη να «ανατομηθούμε» μονάχοι μας. Να βρούμε πώς βγήκαμε από το δρόμο της δημιουργίας και βρεθήκαμε μεσοστρατίς στην έρημο. Η πατρίδα, δεν ήταν πάντα, όπως είναι σήμερα. Μπορεί αυτά να είναι βαρετά για τους πολλούς, μα εγώ το χρωστώ στα παιδιά μου, να τους πώ για την διαπαιδαγώγηση της γενιάς μου. Και αυτό είναι χρέος μου αμεταβίβαστο, και υποχρέωση αμετάθετη.

Πρέπει να τους πώ, πως μια φορά κι έναν καιρό, είχε πια τελειώσει ο πόλεμος που οι γερμανοί ξεκινήσανε, και με τις καταστροφές που κάνανε, όχι μόνο καθώς έρχονταν μα και καθώς φεύγανε, αφήσανε πίσω τους, τον τόπο και τους ανθρώπους, κομμάτια. Και πέντε και δέκα χρόνια μετά, το ίδιο ήτανε. Βοήθησε κι ο άλλος πόλεμος, που έγινε «για να αλλάξει ο κόσμος, με μπροστάρη την Ελλάδα». Που άλλαξε την Ελλάδα. Και την έκανε τόπο του μίσους, της αντέγκλησης, της εξορίας, των φονικών, της πολιτικής βεντέτας, της μνησικακίας και της μανιοκαταθλιπτικής εμμονής στην αλλαγή των άλλων.

Εδώ είμαστε σήμερα. Που δεν κάνουμε τίποτα εμείς και περιμένουμε να κάνουν οι άλλοι. Που η δημοκρατία μας είναι κενός λόγος, και η ελευθερία μας φάντασμα. Που η παραγωγή είναι όνειρο, και η δαπάνη πραγματικότητα.

Που η αλήθεια είναι σχετική και η αυθαιρεσία της απατηλής εξουσίας απόλυτη.

Εδώ και χρόνια, μονότονα ακούμε πως τα πράγματα είναι άσχημα. «Διορισμοί δεν γίνονται, θέσεις δεν υπάρχουν, λεφτά δεν υπάρχουν, δάνεια δεν δίνονται...»

Μα καλά, πώς ήταν ο κόσμος πρίν να γίνουμε όλοι μας υπάλληλοι ή συνταξιούχοι ενός κράτους που μας πληρώνει με δανεικά; Πώς πορεύονταν οι φτωχοί άνθρωποι;

Πώς επιχειρούσαν οι φιλόδοξοι φτωχοί; Ποιοί άνθρωποι ήταν τότε στην εξουσία και ποιά ήταν τα οράματά τους; Ποιά ήταν τα οράματα των φτωχών και ποιά των πλουσίων;

Οι Δάσκαλοι; τί άνθρωποι ήταν οι δάσκαλοι; Η πνευματική ηγεσία; ποιό ήταν το έργο της;

Η οικονομία της χώρας, πώς ήταν; Και τα οικονομικά «της κοινωνίας», πώς ζούσε η κοινωνία; Πώς μοίραζε το κράτος την πίτα του εθνικού προϊόντος;

Η οικονομία! Αλήθεια τί ακριβώς είναι η οικονομία; Είναι μια νέα επιστήμη, είναι μια νέα μέθοδος, αλλά... για ποιό πράγμα ακριβώς;

Είναι «η αθέατη όψη της μπουκαμβίλιας» που μ' έκανε να τα σκεφτώ. Γιατί όσα έζησα, στη μικρή κοινωνία που με μεγάλωσε, μόνο μικρά δεν ήταν. Και το βλέπω τώρα καλύτερα από ποτέ.

Πρέπει να νιώσουμε ό,τι χάσαμε, μήπως και το ξαναβρούμε, μήπως και το ξαναφτιάξουμε εμείς με τις ιδέες μας, με τα χέρια μας, καλύτερο.

Αρκεί να εγερθούμε, να ξυπνήσουμε, να αυτενεργήσουμε, αλλά κυρίως, να ενωθούμε στον ίδιο σκοπό.

Μια Κυριακή στην Κοίμηση της Παναγίας, στο Somerville, ΜΑ, των ΗΠΑ.

 

Η Κοίμηση της Παναγίας στο Somerville είναι μια Εστία. Ελληνισμού. Κι όταν λέμε Ελληνισμός, το εννοούμε, με όλη τη σημασία της λέξης: Έλληνες και Χριστιανοί. Γιατί, άμα απομακρυνθεί κανείς από τα χώματά του, θέλει κάτι να τον κρατάει, να του δίνει καθημερινό κι αταλάντευτο, αναλλοίωτο, ανεξίτηλο, χαροποιό κι ελπιδοφόρο σημάδι, για νά 'χει διαρκώς στο νού όσα άφησε πίσω του. Για παράδειγμα την πατρίδα! αυτή είναι κάτι που υπερβαίνει τους γέρους και τα μωρά, ή τους νέους, που θα μεγαλώσουνε και θα γεράσουνε, ή -το χειρότερο- που θα αλλάξουνε γνώμη, και που πια μπορεί και να μη τους γνωρίζεις, σαν τους ανταμώσεις ξανά!

Κι επειδή η ζωή, όπου και να τη σαρκώνεις, «ξενητεία» είναι, έτσι κι αλλιώς [αφού ο άνθρωπος που ήρθε, θα φύγει οπωσδήποτε], η Εκκλησιά μας, στέκει λιμάνι κι εφαλτήριο. Κι εκεί, στην ξενητειά, όπως κι εδώ! Για νά 'χουμε, έναν ώμο ν' ακουμπάμε την μοναξιά και να καταλύει την απόσταση. Κι έναν τοίχο, να ακουμπάμε σαν λυγίζουμε, ή να προστατευόμαστε και να καταφεύγουμε σαν φτάνουμε στα αδιέξοδα. Κι ένα εφαλτήριο για τα «λογικά», τα πρακτικά, τα φιλοσοφικά, τα ψυχικά, τα οικονομικά και συναισθηματικά, αλλά και τα «γνωστικά», που κάθε τόσο θαρρούν πως θα μας φράξουν το δρόμο με τα πλάγια και τα υπονοούμενα, για την αδυναμία, ή την ... παντοδυναμία του ανθρώπου!

Έ λοιπόν, εκεί στο Somerville, στην Μασαχουσέτη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, δεν σου λείπει η Εστία. Οι άνθρωποι, εδώ κι εκατό χρόνια (φέτος γιορτάζουν τον αιώνα τους), στήσαν τη ζωή τους, γύρω από την Εκκλησιά τους. Την Κοίμηση της Παναγίας, Μητέρας όλων μας. Κι είχα την μεγάλη τύχη, σε ένα μικρό μου ταξίδι στον τόπο ετούτον, να αξιωθώ κι εγώ την μυσταγωγία, μιας κατανυκτικής ακολουθίας και την στοργή τούτης της φιλόξενης φωλιάς.

Ήτανε εκείνη η σημαδιακή μέρα, που ο Θωμάς, εζήτησε να βάλει τον δάκτυλο «επί τον τύπον των ήλων» του Χριστού, για να πειστεί πως αυτός που είδε, ήταν ο ίδιος ο Χριστός μας, που Αναστήθηκε. Κι αφού έγινε αυτό, αφού δηλαδή ο Θωμάς έψαυσε τα σημάδια που η σταύρωση άφησε στο σώμα του Χριστού, αμέσως, ο μαθητής αναφώνησε: «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου»! Ετούτη η διακήρυξη, η Πανηγυρική ομολογία, η αδιάστικτη αφοσίωση και Πίστη, πίστη με αποδείξεις, έγινε κοινή ομολογία όλων μας, σε στιγμές κατάνυξης, αφοσίωσης, δέησης και ευχαριστίας: «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου»!

Ο π. Κωνσταντίνος, ιερουργεί και στις δυο γλώσσες, κι αυτό κρατούσε τις ψυχές μας σε εγρήγορση. Μας «καλωσόριζε» στην Ελληνική και μας «ανοιγόταν» στην αγγλική. Κι αλλιώς: κρατούσε την παράδοση, χωρίς να αποφεύγει την προοπτική. Παλιά πρακτική της Εκκλησίας μας: ο καθένας να προσεύχεται στη γλώσσα που τον εκφράζει. (Ποιός να πεί στον εγγονό του, το μικρό αμερικανόπουλο, πώς να αισθάνεται;)

Πάντες συνηγμένοι επί το αυτό [«όπου εισίν δυο συνηγμένοι επί το αυτό, εκεί ειμί» είπε ο Χριστός], είχαμ' εκεί συναχθεί για να μνησθούμε του Θωμά, του απίστου μαθητή, και να ομολογήσουμε πανηγυρικά, μαζί του, τη μέρα τούτη «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου»!

Κι όχι μόνο! Τούτην την Κυριακή, ο κόσμος γιόρτασε και όλες τις μανούλες. Κι η Παναγία του Somerville, η Dormition, γιόρτασε και τίμησε τις μανούλες όλες! Μας τίμησε με ένα κόκκινο τριαντάφυλλο την καθεμιά μας! Με πόση χαρά, όλες οι μανούλες, καρφώσαμε στο πέτο μας τ' όμορφο τριαντάφυλλο, κατακόκκινο σαν τη χαρά, δροσάτο σαν το μάγουλο μωρού, στολίδι μας, όπως και τα παιδιά μας. Κι αίμα πικρό, για όσες με μαύρη την καρδιά ήτανε μάνες, χωρίς τα παιδιά τους.

Μας φιλοξένησαν εγκαρδιότατα, στη μεγάλη κι όμορφη αίθουσα των συχνών εκδηλώσεών τους, κι εμείς χαρήκαμε την συντροφιά και την κοινότητά τους, στην οποία συμμετέχουν ενεργά πέρα από τους παλαιότερους και πολλοί νέοι, καθώς και γονείς με τα παιδάκια τους. Φαίνεται πως θέλουν να κουβαλάνε και να νιώθουν πως είναι κομμάτι της αρχέγονης πατρίδας και σε τούτον τον τόπο, στην νέα τους πατρίδα.

Η πατρίδα μας το αξίζει να τη θυμούνται και να την παρασταίνουν τα τέκνα της, όπου και να βρίσκονται. Σαρκώνοντάς την όπου γής, είναι ευγνώμονα και άξια παιδιά της.

Δεν μπορώ να φανταστώ ετούτη την κοινότητα χωρίς την παπαδιά της. Την κ. Άννα, την πρεσβυτέρα. Αυτός ο χαρούμενος, δραστήριος, φιλότιμος, κι εργατικός άνθρωπος, είναι «η ψυχή» μιας μεγάλης και δημιουργικής συντροφιάς, που επικουρεί επάξια το έργο του π. Κωνσταντίνου. Εκτός από την ιδιότητα της πρεσβυτέρας -που η κ. Άννα την φέρει με την μεγίστη αξιωσύνη και τυπικότητα- δεν θα την ακούσεις ποτέ κουρασμένη ή νωχελική, αδιάφορη ή αμέριμνη. Είναι απορίας άξιο, πώς γίνεται να χωράει τόση μέριμνα και δράση, και τόση προσοχή για τόσο πολλούς ανθρώπους, σε ένα τόσο λεπτοκαμωμένο άνθρωπο. Αλλά ο Κύριος ήξερε. Γι' αυτό και της ανέθεσε το ρόλο της πρεσβυτέρας.

Από τον π. Κωνσταντίνο, ως γονείς ζητούμε να ευλογεί τα παιδιά μας, που ως νοσσία έρχονται στους κόλπους της ενορίας, για να ζήσουν όλοι μαζί το μυστήριο και την κοινωνία με την Εκκλησία, που είναι το σώμα του Χριστού μας, και ως αποδέκτες της θερμής φιλοξενίας της ενορίας (της DormitionChurch.org), παρακαλούμε να δεχθείτε τα ευχαριστήριά μας, γι' αυτήν την φιλοξενία και την τιμή που μας αποδώσατε, κατά τη σύντομη παρουσία μας στο Somerville.

Τέλος, μαζί με τις ευχές μας, για σας προσωπικά και για την οικογένειά σας, π. Κωνσταντίνε, σας ευχόμαστε καλή δύναμη, με την ευλογία του Κυρίου, στο σημαντικότατο και πολύτιμο έργο σας, και καλή υπομονή σε κάθε δυσκολία που συντυχαίνει όλα τα ανθρώπινα έργα.

Μάνες...

Και ξανά πίσω! Στους τέσσερις τοίχους της μοναξιάς μου, στις ώρες της μνήμης, στις ώρες που σου μιλούσα,  που ατέλειωτα, και για όλα σου μιλούσα,  που ρωτούσες, που διάβαζες, που γυρνούσες και σε περίμενα, και που κάθε μέρα φρόντιζα για να μεγαλώσεις! για να γίνεις άξιος να ανοίγεις τα φτερά σου. Και να φύγεις!

Πόσο γρήγορα περάσανε οι μέρες που ήμουνα κοντά σου, εκεί στα μακρινά τα ξένα. Περάσανε χωρίς να το καταλάβω! Και δεν ήθελα να με τρέχεις από εδώ κι από εκεί, για να μη χάνεις την ώρα σου. Αλλα ήθελα να είμαι μαζί σου, για να σε χορτάσω. Κάτι ήθελα να κάνω για σένα, και πια δεν μπορούσα! Πόσο λίγα πράγματα είναι η αγάπη, η τρυφερότητα κι η έγνοια, όταν έχουνε δοθεί, και πόσα πολλά, φαντάζομαι, όταν λείπουν!

Και πώς να σε ευχαριστήσω για ό,τι έκανες για μένα, όσο ήμουν κοντά σου, για τη φροντίδα σου σε όλες μου τις ανάγκες, για να έχω όλες ευκολίες και τις ανέσεις, και για την έγνοια σου σε κάθε μου ζήτημα!

Νιώθω στα χέρια σου αρχόντισσα, τιμώμενη, σεβάσμια. Μα νιώθω και παιδάκι, γερόντισα και άρρωστη. Και νιώθω πως, παρ' όλα αυτά, εσύ με ονειρεύεσαι νέα και ικανή και δυνατή κι ακούραστη. Μα να ξέρεις, πως όσο και να προσπαθήσω να μείνω η μαμά που ήξερες, όσο κι αν γίνω κάποια άλλη, αδύναμη και κουρασμένη, εσύ εκείνην -την μαμά που ήξερες- θα θυμάσαι.

Όμως, παιδί μου, χωρίς να θέλω να σε απογοητέψω, όχι πώς θέλω να γεράσω,  ή να λυγίσω, αλλά, να, πώς να στο πώ: Η ζωή μας είναι μάθημα, κι η νιότη είναι ευκαιρία, είναι κλήρος, για να κάνουμε εκείνα που στον καθένα μας πρέπουν, ταιριάζουν κι αξίζουν. Για να μη χάσουμε την ευκαιρία να μάθουμε, να προσπαθήσουμε, να αποφασίσουμε, να διαλέξουμε, να τολμήσουμε, να ζυγίσουμε, να διορθώσουμε, να αποκαταστήσουμε και να "πληρώσουμε".

Και προσεύχομαι, να μ' αξιώσει ο Κύριος να με βλέπεις, όπως θα είμαι πάντα, για σένα. Μαμά, στην ώρα μου. 

Κι εγώ θα σε βλέπω, πάντα, όσο μακριά μου και νά 'σαι, κι όπου και νά 'μαι, όπως την πρώτη μέρα, που σε περίμενα να ρθείς: αδέξια! και θα συνεχίσω να είμαι, όπως είμαι όλες τις μέρες, που κάθε τόσο πετάς μακριά μου: σε αναμονή!

Καλή σου μέρα, με την ευχή μου παιδί μου, στην άκρη του κόσμου!

Ένας άνθρωπος ήρθε στον κόσμο!

Καλώς ώρισες μικρό ανθρωπάκι, στη ζωή και τον κόσμο μας!
ο ερχομός σου, μας γεμίζει μ' ελπίδα και φώς
να δοκιμάσουμε κι εμείς, τις δυνάμεις και τα όνειρά μας!


Θα βρεθούμε ικανοί να σε κάνουμε ευτυχή;
Θα βρεθούμε σωστοί να σ' εφοδιάσουμε
μ' αγάπη και προστασία;


Ποιός τάχα το ξέρει, τί να θέλεις εσύ;
Μα μέχρι η καρδιά σου μας πεί,
εμείς θα πρέπει το δρόμο μονάχοι να κάνουμε.


Για τούτο, η αγκαλιά μας για σένα, θά 'ναι τείχος απόρθητο
κι η δική μας ομόγνωμη αγάπη, θεϊκή συμφωνία
να σου χτίσει κάλλος ψυχής και καρδιά καθαρή!


Οι φίλοι σε καλωσορίζουν, οι συγγενείς σε προσμέναν,
οι γονιοί σου ζεστά, στοργικά, σ' αγκαλιάζουν,
στην αγάπη του Θεού σ' αποθέτουν, που όλα τ' αγαπά!

Να ζήσεις, στη σκέπη Του,
με την αγάπη όλων μας, μικρό ανθρωπάκι!

Η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη Χώρα, αλυσιτελής ως προϋπόθεση για την ανάκαμψή της.

 

Ακούω κάποιες συνεντεύξεις πολιτικών. Ανάμεσά τους και συνεντεύξεις αρχηγών νέων πολιτικών δυνάμεων. Και στέκομαι στην εμφατική τους επισήμανση για αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Χώρα. Και θαρρώ πως κάπου υπάρχει μια προκατάληψη. Μια εσφαλμένη εστίαση.

Ακούγοντας τις διασαφήσεις και τις επεξηγήσεις, θαρρώ πως οι φιλόδοξοι αρχηγοί νομίζουν πως υπάρχει μόνο η "μορφή και το είδος" της Δημοκρατίας που εκείνοι πιστεύουν. Η νεότης και η ανωριμότης, όπως και η αλαζονεία, δεν μπορούν να φανταστούν την ποικιλία στην διατύπωση, στην αντίληψη ή στην έκφραση και την αποτύπωση.

Έτσι αντί να εστιαστούμε στα σημαντικά, στεκόμαστε και διαφωνούμε στα λόγια. Και κυρίως στεκόμαστε στα άσχετα. Για παράδειγμα δείχνουμε να μην κατανοούμε ότι η Δημοκρατία σε μια χώρα είναι άλλο πράγμα από τον διεθνιστικό προσανατολισμό χώρας.

Κι ασφαλώς είναι ένα ζήτημα ο πανανθρώπινος πόνος και μόχθος, η εργασία, όπως και η ελευθερία διακίνησης των ανθρώπων.

Μα είναι εντελώς διαφορετικό ζήτημα η παγκόσμια εξουσία και ρύθμιση, η επιθετική, αυθαίρετη, προσχηματική κι εγκληματική κατάληψη και καθυπόταξη της οικουμένης από αλαζόνες και εξουσιαστικούς θύλακες με κίνητρα οικονομικά, θρησκευτικά ή πολιτικά.

Ίσως το ερώτημα για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, να είναι κρίσιμης σημασίας για την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού. Με την έννοια ότι επιδιώκεται η παραχώρηση της πολιτικής εξουσίας σε άλλες πολιτικές δυνάμεις. Δηλαδή μιλάμε για την αλλαγή διακυβέρνησης.

Στην πράξη, όμως, η αποκατάσταση ή η διατήρηση της Δημοκρατίας μας, δεν αποτελεί όρο για την ανάκαμψη της χώρας μας, και μάλιστα μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και υπό τους γνωστούς συσχετισμούς και κανόνες λειτουργίας των οικονομικών κολοσσών, όντας αυτή ένας οικονομικός ασθενής νάνος. πρόκειτααι για ψευδεπίγραφο ερώτημα.

Οποιαδήποτε νέα πολιτική δύναμη ανατείλει, αν δεν αγωνίζεται για το αύριο, για την επιβίωση, για την παραγωγή, δεν θα πετύχει τίποτε καλό μονάχα "με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας". Γιατί η μεταπολίτευση μας έδειξε πως μόνη η αποκατάσταση της Δημοκρατίας, δεν είναι ο καλύτερος τρόπος κοινωνικής ανάπτυξης, ούτε ο ασφαλέστερος τρόπος κοινωνικής ανασυγκρότησης. Επί πλέον η ιστορία της μεταπολίτευσης μας έδειξε ότι και ο απώτερος στόχος της κοινωνικής ευημερίας, κάλλιστα μπορεί να χρησιμοποιηθεί προσχηματικά για την κατάχρηση της εξουσίας, τον πλουτισμό και την οφιτσιολαγνεία των καπάτσων...

Η δυνατότητα για κοινωνική ανασυγκρότηση βρίσκεται όταν υπάρχει στην συνείδηση των πολιτών η αίσθηση της προσωπικής ευθύνης και απόφασης για ενεργό συμμετοχή στα δρώμενα, η αίσθηση του ατομικού χρέους και η σχετική επιθυμία για πάνδημη συμμετοχή στην οικοδόμηση του μέλλοντος. Επί του προκειμένου, ας σημειωθεί ότι η κοινωνική "διαπαιδαγώγηση" που ήδη έχει προηγηθεί, τόσο από τις προ αριστεράς διακυβερνήσεις, όσο και από την παρούσα αριστερά διακυβέρνηση, δεν αρκεί. Και μάλιστα καθόλου. Κι οι δυο κατευθύνσεις οδήγησαν στου κακού την σκάλα.

Αν μιλάμε για μια νέα πολιτική δύναμη στη Χώρα μας, θα πρέπει να μιλάμε για μια νέα πολιτική δύναμη, αποφορτισμένη από φθαρμένα πρόσωπα, μια νέα δύναμη που σέβεται την ταυτότητά μας, την ιστορία μας και την προοπτική μας.

Το νέο όραμα δεν μπορεί να επιδιώκει να μετατρέψει την Χώρα μας σε μια εξωτική πατρίδα, με άλλη, ξένη προς την ιστορική και την εθνική ταυτότητα που έχει. Πολύ περισσότερο όταν δεν διαθέτει την πλειοψηφία του εκλεκτορικού σώματος.

Ακούστηκε μομφή για ανικανότητα της ΕΕ που δήθεν δυσφορεί για την απορρόφηση των προφύγων που κατακλύζουν την Ευρώπη.

Ετούτη η διεθνιστική τοποθέτηση, που ούτε λίγο ούτε πολύ προσφέρει τους λαούς άθυρμα στις ατασθαλίες και τις μεσολαβήσεις των εξουσιών, οι οποίες παρέχουν προσωπικά, οικονομικά και πάσης φύσεως προνόμια στους διαχειριστές και τους εντεταλμένους αυτών, αδιαφορεί για τις βίαιες επί μέρους αλλαγές που επιβάλλονται στη ζωή των λαών, τα ήθη τους και τις παραδόσεις τους, προκειμένου να διευθετηθούν οι ανάγκες που δημιουργούνται από την βίαιη μετακίνηση των λαών. Ας σημειωθεί ότι οι μετακινούμενοι αθρόως, πληθυσμοί, επιζητούν νέες εστίες, στις χώρες μας, και επιβάλλουν de facto τις συνήθειες τους, τις παραδόσεις τους, τους νόμους τους και την κοινωνική τους κατάσταση. Δεν έρχονται για να ζήσουν μαζί μας, σεβόμενοι τις χώρες μας. Η ιστορική έρευνα το έχει δείξει. (Δείτε σχετικά εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=lk7nvRegqao).

Αν μια κοινωνία αναδεικνύει πολιτικούς για να διαχειριστούν την διοίκηση και την προοπτική της, αυτό δεν σημαίνει ότι παραχωρεί και την εξουσία για την καταστροφή της. Την αποδιοργάνωση και τον αποπροσαατολισμό της.

Οι αλλαγές στη φιλοσοφία, στις αξίες και τις ιδέες κάποιου, ακόμη κι όταν αυτός γίνεται πολιτικός, πολύ περισσότερο όταν λαμβάνει ένα μικρό εκλογικό ποσοστό (λιγότερο από το 1/5 του λαού), δεν του επιτρέπουν νομίμως την επιβολή των απόψεών του, ως του μοντέλου ανάπτυξης που θα επιβληθεί στη Χώρα.

΄Oταν οι προεκλογικές εξαγγελίες που αποτελούν την βάση χορήγησης της πολιτικής εντολής, αλλάζουν, εννοείται πως ελλείπει ο γενεσιουργός λόγος που χορηγήθηκε η πολιτική εντολή. Και τότε πια υπάρχει προφανής δυσαρμονία της ασκούσης εξουσία πολιτικής δύναμης προς το λαϊκό αίσθημα.

Μόνη η ανικανότητα των υπολοίπων κοινοβουλευτικών πολιτικών δυνάμεων δεν αποτελεί νόμιμο λόγο για να εξακολουθεί η παράταιρη εξουσία να κρατάει αιχμάλωτη στις επιδιώξεις της την κατεύθυνση και την δέσμευση του λαού και της Χώρας.

Όσο για την κορυβαντιώσα αντιπολίτευση, που θα κάνει τα ίδια ως κυβέρνηση, καλύτερα να σιωπά...

Μάρτυρες, "Οι τρεις ξεχασμένοι της MARFIN"

Η ATHENS VOICE μου είναι εξαιρετικά προσφιλής, χάρη στα γραφτά του Φώτη
(Γεωργελέ, του συμμαθητή μου στο Πανεπιστήμιο, στα χρόνια τα παλιά). Κι ύστερα για χάρη της ευστοχίας των αρθρογράφων της. Γιατί βάζουν "τον δάκτυλο, επί τον τύπον των ήλων".

Έτσι και τώρα. Με τούτο το άρθρο τους ανασύρουν από την ασυνείδητη (με όλη την κακή σημασία της λέξης) λήθη μας, τις ευθύνες όλων μας, για τους τρείς της MARFIN. Τους ανθρώπους, τους εργαζόμενους για τον επιούσιο, που για χάρη  κοινωνικών δήθεν αγώνων, κάποιοι, τους έκαψαν ζωντανούς!

Δεν μπορεί να μην γνωρίζουν οι διοργανωτές "των αγώνων" τί ακριβώς έγινε εκείνη την ώρα. Δεν μπορεί να μην γνώριζαν τον κίνδυνο τον οποίο δημιουργούσαν με τις βόμβες τους.

Παρ' όλα αυτά! το χειρότερο δεν είναι που δεν απέτρεψαν τον κίνδυνο -που ολοζώντανο τον είδαν πως ήρθε- αλλά που στάθηκαν μέχρι σήμερα, ως συνειδήσεις, απαθείς για το έγκλημα που οι ίδιοι ετέλεσαν. Που ακόμη στέκονται τέτοιες. Που κανείς τους δεν ανέλαβε προσωπικά την ευθύνη. Σημεία των καιρών, θα μου πείτε. Όλα τα εγκλήματα σήμερα τα κάνουν οι "ανεύθυνοι".

Σημεία των καιρών, θα σας ειπώ: όλα τα εγκλήματα τα κάνουν άνθρωποι που συνδέονται με τον ενδιαφερόμενο για το αποτέλεσμα, με σχέση πρόστησης. [Προστηθείς -για τους μη νομικούς- είναι ο -επί τιμήματι συνήθως- εντεταλμένος παρά του δικαιούχου του έργου!]

Για όλους τους ανθρώπους που η ψυχή τους δεν κατέβηκε ακόμη στα τάρταρα της ακολασίας, της φθοράς, της φωτιάς και του σκότους, ετούτοι οι πανώριοι, οι ολοζώντανοι και χαμογελαστοί νέοι της φωτογραφίας στο άρθρο της Αthens Voice, που αθέλητά τους τραβήξανε το δρόμο της αφθαρσίας, δρόμο που άλλοι τον διαλέξανε γι' αυτούς, είναι οι μάρτυρες της αναλγησίας των αγωνισταράδων, των θρονολιγούρηδων, των αναίσθητων για το κακό που προκαλούνε στον άλλο. Των εξουσιαστών της αντι-εξουσίας, των παραλογισμένων, των εμμονικών και εμμανών τακτικιστών των δήθεν κοινωνικοπολιτικών αγώνων.

Είναι καιρός να καταργήσουμε την άδεια πολυτεχνειογιορτή και να καθιερώσουμε ημέρα μνήμης αυτών των ανθρώπων, που η πολιτική μισαλλοδοξία ανάλγητα, ανεύθυνα, και ανωμολόγητα θυσίασε στα παίγνιά της. Ζητώντας από τις ψυχές τους συγγνώμη, για την ολιγωρία μας να τους προστατέψουμε, να τους θυμηθούμε, και να αποφύγουμε στο μέλλον τέτοιες θυσίες, θυσίες αθώων.

Συγγνώμη και για την αβελτηρία του κοινωνικο-πολιτικού μας συστήματος προς απόδοση της δικαιοσύνης για τον άδικο χαμο σας.

Αιωνία σας η μνήμη, αδικοχαμένοι αδελφοί.

Είθε ο Αναστάς Χριστός, να αναπαύει στους κόλπους του τις καρδιές των δικών σας, που πληγωμένες κρατάνε την απουσία σας παντοτινό δώρο της άστοργης κοινωνίας μας. Και τις δικές μας να συγχωρεί που δεν κάναμε όσα έπρεπε για να μην σκεπαστούν από εμάς οι δολοφόνοι. Και τους δολοφόνους να συγχωρεί, αποτρέποντας τον εσκοτισμένο και ανόητο νού τους, από άλλα παρόμοια έργα της συμφοράς. Μήπως, κι ο κόσμος σταματήσει να αυτοκαταστρέφεται.

Σημείωση: Για τούτο το γραφτό, αφορμή μου έδωσε η συγκλονιστική ανάρτηση του Κ. Παπαχρήστου για το άρθρο της Αthens Voice [https://www.facebook.com/cjpapachristou], και η μεγάλη μου λύπη για τους νέους, που θα μπορούσαν να είναι παιδιά μου, φίλοι μου, δικοί μου. Και που είναι, ούτως ή άλλως, άνθρωποι, δίπλα μου.

Το ηθικό πλεονέκτημα της αριστεράς

 

Διαβάζω στον ηλεκτρονικό τύπο πως ψηφίστηκε το νομοσχέδιο του υπουργείου παιδείας. Και μάλιστα με ένα πρωτοφανές κατόρθωμα: σε ένα σχέδιο νόμου με 46 άρθρα να στριμωχτούν 25 τροπολογίες, οι περισσότερες όχι μόνο εκπρόθεσμες και άσχετες, αλλά και με σκανδαλώδεις συνέπειες!

Ύστερα από αυτά, είναι προφανές ότι το ηθικό πλεονέκτημα της αριστεράς εντοπίζεται στο ότι επειδή μέχρι σήμερα δεν είχε αναλάβει την διακυβέρνηση της Χώρας, γι' αυτόν τον λόγο δεν είχε μέχρι σήμερα την ευκαιρία να χορηγήσει με νόμο στον εαυτό της την ανεξέλεγκτη κατάχρηση κάθε εξουσίας.

Σήμερα όμως, που η αριστερά, έχει την πολιτική εξουσία, δεν έχει κανέναν ενδοιασμό για νεποτισμό, ή για οποιαδήποτε άλλη κατάχρηση.

Ως γνωστόν η εξουσία διαφθείρει, και η επί μακρόν άσκηση της εξουσίας διαφθείρει πολύ. Συνεπώς, η αριστερά κινδυνεύει, και κινδυνεύει σοβαρά να χάσει εντελώς "το ηθικό της πλεονέκτημα"!

Κι ύστερα τί θα γενούμε χωρίς την ακεραιότητα της αριστεράς;

Σημείωση:
Παντως, ήταν πολύ διακριτική και ταυτόχρονα εξυπηρετική η απεργία των δημοσιογράφων! Να ζήσουν οι αγωνιστές δημοσιογράφοι μας, και τα ΜΜΕ, που μας προστατεύουν από την παρα...πανίσια πληροφόρησή μας!

Λιαντίνης. Μια αμφιλεγόμενη ή μια μαγνητίζουσα και αρχετυπική προσωπικότητα;

 

Με την ευκαιρία της γιορτής της μητέρας, των προτύπων, των Δασκάλων, που πρότυπα είναι κι αυτοί. Ο Λιαντίνης.
 
Ένα πνεύμα ανήσυχο. Ένας δάσκαλος, που οι παραδόσεις του ήταν διδακτικές αγορεύσεις, παραστάσεις. Έπασχε, ας μου επιτραπεί, επί καθέδρας. Του αποδόθηκε ματαιοδοξία και αλαζονεία. Κανείς δεν μπορούσε να ξέρει τί γινόταν στην ψυχή του. Μα αυτό που γινόταν στην αίθουσα, όλοι ξέρανε τί ακριβώς ήταν.

Γι' αυτό κι οι μαθητές του σιγούσαν. Για να σταλάξει στην ψυχή τους κάθε ρουφηξιά από κείνο το νέκταρ της μετουσίωσης. Του μαθητή σε κοινωνό και γνώστη, σε φιλόσοφο, σε δάσκαλο. Καθένας τους σιγούσε, για να νιώσει βαθειά μέσα του, το φορτίο που πρόκειται να επωμιστεί. Γιατί ο δάσκαλος, δεν (πρέπει να) σου λέει μονάχα την αλφαβήτα, αλλά από παιδί σε κάνει άνθρωπο που σκέφτεται, που λογαριάζει τον κόσμο, και τη δική του τη θέση και την ευθύνη μέσα κι απέναντι στον κόσμο. Γιατί ένας σπουδαίος δάσκαλος σαρκώνει αρχέτυπο ήθους και ύφους.

Και πώς, ο νεαρός δασκαλάκος θα μάθει να σηκώνει τούτο το φορτίο; πρέπει να το διδαχθεί, πρέπει να τό 'χει ιδεί σαρκωμένο. Για τούτο σιωπά, σαν σε ναό, σαν σε θέατρο, σαν σε νουθεσία μυσταγωγική. Κι όχι από ντροπή, ή από φόβο. Ούτε μονάχα ο σεβασμός κρατά το κλίμα. Χρειάζεται μυσταγωγία, για να νοιώσουν πολλοί μαζί, το ίδιο. Χρειάζεται κλίμακες ν' ανεβαίνουν οι καρδιές, και δρόμοι καινούργιοι να ανοίγουνται στις πνευματικές ανησυχίες των «επί το αυτό συνηγμένων»....

Ο Λιαντίνης, ήταν ένας Δάσκαλος ερωτευμένος με τους μαθητές του, κι ό,τι αυτοί αντιπροσώπευαν. Όπως οι περισσότεροι Δάσκαλοι. Γιατί, το να κάνεις τα πάντα για την ευτυχή έκβαση του παιδαγωγικού σου έργου, δεν μπορεί παρά να το κάνεις από έρωτα προς τους ανθρώπους (παρόντες και μελλοντικούς) που είναι αποδέκτες του. Ασφαλώς, όχι τόσο προς τα πρόσωπα καθεαυτά, όσο γιατί αυτά είναι φορείς του μέλλοντος. Αλλιώς, η νουθεσία και η διαπαιδαγώγηση δεν υπερβαίνει την απλή προσωπική αλληλεπίδραση. Όταν όμως η διδαχή υπερβαίνει την στιγμιαία προσωπική αλληλεπίδραση, η μέθεξη σε μια τέτοια διαδικασία καθιστά τη διδαχή οικουμενική.

Ο έρωτας του Δασκάλου προς τους μαθητές του δεν είναι το ίδιο πράγμα με την ερωτική έλξη που νιώθουμε προς ένα πρόσωπο. Η σχέση του Δασκάλου προς τον διδασκόμενο, έχει εντελώς ιδιαίτερα και διαφορετικά χαρακτηριστικά από την ερωτική σαρκική σχέση. Γιατί εδώ η «μέθη» στην αλληλεπίδραση, έγκειται στη μετάδοση και στην πρόσληψη, στην πνευματική πρόοδο και την γονιμοποίηση της φιλομάθειας, κι όχι στην κατάκτηση του προσώπου.

Η «ερωτική» αφοσίωση του Δασκάλου στην ανάπτυξη του ανθρώπου, στην συναισθηματική και πνευματική ανάπτυξη όλων των δυνάμεων του ανθρώπου, προκειμένου να γίνει ικανός να εμπνεύσει κι άλλους, και, κυρίως, να διαπαιδαγωγήσει νέους, είναι ένας έρωτας, που δεν αποβλέπει προς ένα πρόσωπο, όσο, προς όλες τις ψυχές που ακούνε και καθοδηγούνται. Πολύ περισσότερο, βέβαια, όταν πρόκειται με την καλλιέπεια της ψυχής τους, να επηρεάσουν κι άλλους, κι άλλους…

Έργο Δασκάλου είναι να μιλάει στις ψυχές όλων των μαθητών του και μακάρι να είχαμε τέτοιους δασκάλους σε κάθε τάξη, και σε κάθε μάθημα. Ένας ευαίσθητος άνθρωπος πάντα μπορεί να διαβάζει τις ψυχές των ανθρώπων που έχει απέναντί του. Κι απ' τη σκοπιά, των μαθητών, οι χορδές της ψυχής τους, είναι πολύ ευαίσθητες, και συλλαμβάνουν κάθε ψίθυρο και κάθε ισχυροποιό, όπως και κάθε καταστροφικό, άγγιγμα. Και συμβαίνει, πολλές φορές, από τα θρανία μας ακόμη, να διαμορφώσουμε το χαρακτήρα που αργότερα, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, θα έχουμε. Διεφθαρμένοι, ωχαδερφιστές, καπάτσοι, λουφαδόροι, χωμένοι, κλπ. Ή φιλόσοφοι, ευαίσθητοι, αλληλέγγυοι, ρεαλιστές, σώφρονες, υπεύθυνοι, συνεπείς, φιλόπονοι, ακέραιοι, χαρίεντες και όχι χαριεντιζόμενοι, κλπ.

Η ευαισθησία του προσώπου και η λεπτότης αισθημάτων και τρόπου, είναι φυσικό να δημιουργήσει αρχετυπική εικόνα. Κι αυτό είναι από εκείνα που περιλαμβάνονται στο ρόλο του Δασκάλου, του παιδαγωγού, του γονέως.

Ο Δάσκαλος Λιαντίνης, μπορούσε να ξεχωρίζει την ευαισθησία, και το ευάλωτο του ψυχισμού της νέας γυναίκας, γνώριζε καλά και την σημασία καθώς και το ρόλο της αρρενωπότητας, για τούτο κι επεδίωκε να εμπνέει στους μαθητές του το μέτρο, το ωραίο, την τέχνη, τις ρίζες, το μέλλον και, κυρίως, την ευθύνη τους σ’ αυτό. Γιατί η ευθύνη του δασκάλου αφορά και τους μαθητές του. Κι από συναίσθηση της ευθύνης του, ο Λιαντίνης, έπασχε καθώς μιλούσε. Έπασχε, για το τώρα και για το μέλλον. Για όλους τους δασκάλους και για όλους τους μαθητές. Αγωνιζόταν για να δημιουργήσει ωραίες, κι αρχοντικές, ελληνικές ψυχές, με αρμονία σκέψης και πράξης.

Ο Λιαντίνης, υποστήριζε το μέτρο και το όριο σε κάθε ανθρώπινη δράση, γιατί πίστευε πως ο άνθρωπος ήτανε μέρος της φύσης, που ζει με βάση τους κανόνες και τους νόμους της. Ο Λιαντίνης διαπαιδαγώγησε κι αφοσιώθηκε. Αυτό το δίδαξε μετ' εμφάσεως.

Είναι μεγάλη της ποιήσεως η σκάλα...κι αναμφισβήτητα, λάμπουν σαν αστέρια, όσοι την ανεβαίνουν...

Στη γιορτή της Μητέρας

 

Η Ελένη η Δασκάλα, πρωί-πρωί με ευχήθηκε για τη γιορτή της Μητέρας. Αυτή, που εδώ και πολύ καιρό έχασε τη μαμά της. Με την ευχή της έδωσε μια άλλη διάσταση σε τούτη την γιορτή! Ότι δηλαδή, δεν γιορτάζουμε μόνο εμείς που κρατάμε στην αγκαλιά μας τα παιδιά μας, αλλά κι οι μανούλες που φύγαν!

Ελένη μου πόσο δίκιο έχεις! Δεν μπορούμε τέτοιες ώρες να ξεχνάμε τις μανούλες μας (η δικιά μου σαν σήμερα, Κυριακή του Θωμά, έφυγε), που υπηρέτησαν τόσο συνειδητά και με τόση αγάπη το διακόνημα της μητέρας! Μανούλες, που μας άφησαν αθάνατο, κι αλησμόνητο το χαμόγελο και την αγκαλιά τους, ώστε οφείλουμε να τα διαιωνίζουμε, ακολουθώντας το παράδειγμά τους, και παραδίδοντάς το στις νεώτερες μανούλες.

Kι εγώ συμπληρώνω, να τιμήσουμε και τις μανούλες που περιμένουνε την ώρα για να κρατήσουνε στην αγκαλιά τους το μωρό που έχουνε στα σπλάγχνα τους. Και σε τούτες να ευχηθούμε: Μ' έναν πόνο, να ρθεί το μωρό σας και καλή στράτα στα πρώτα σας κοινά βήματα.

Μανούλες όλου του κόσμου, τα παιδιά σας, σας ευχαριστούν για τους κόπους σας, για τις πίκρες που λάβατε, για την αξιωσύνη που μας χαρίσατε, και υποσχόμαστε να αυξήσουμε τα "τάλαντα" και να πολυστέψουμε την αξιωσύνη στην οποία η αγάπη σας μας οδήγησε.

Οι άστεγοι του ουρανού και οι πιστοί. Δυο εκ διαμέτρου αντίθετοι κόσμοι...

 

Διαβάζω εδώ, ένα άρθρο, από εκείνα που γράφονται «για να σκεφτόμαστε διαφορετικά». Το άρθρο γράφτηκε με αφορμή μια «πρόσκληση για γαρδουμπάκια σε χώρους ευρισκόμενους απέναντι από (ή κοντά σε) ορθόδοξους ναούς που τελούσαν την ακολουθία του Επιταφίου». Πρόσκληση έτσι «για σπάσιμο». Η αρθρογράφος βρήκε την ιδέα άκομψη και προκλητική. Και τοποθετείται στα γενικώτερα ζητήματα έτσι, που προκάλεσε την ενασχόλησή μου με όσα θίγει στο άρθρο της.

Το να είναι ή να δηλώνει κάποιος άθεος, σε κάποια περίοδο στην διάρκεια της ζωής του είναι ένα ζήτημα που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο, και την πνευματική του πορεία για την συγκεκριμένη αυτήν περίοδο. Γιατί εκείνο που χαρακτηρίζει ολοκληρωτικά τον άνθρωπο, είναι το τελικό σημείο κατάληξης της πνευματικής του πορείας. Δηλαδή το συμπέρασμα που ο ίδιος έχει επιλέξει να σφραγίσει την πνευματική του πορεία. Ας μην ξεχνούμε τον Σόλωνα τον Αθηναίο και το: «μηδένα προ του τέλους μακάριζε» που είπε στον Ασιάτη βασιλιά Κροίσο, ή το λεγόμενο από τους γέροντες «χριστιανός μπορεί ο καθένας να γίνει πολλές φορές, αλλά μία φορά μπορεί ως χριστιανός να πεθάνει».

Ας μην ξεχνούμε, επίσης, πως υπάρχουνε άνθρωποι που ζούνε μια ολόκληρη ζωή, ανερμάτιστοι, και μετακινούμενοι ανάμεσα σε διάφορα φιλοσοφικά και ιδεολογικά ρεύματα. Με συνέπεια, η πνευματική τους πορεία να είναι μια περιπλάνηση ανάμεσα σε πολλούς τέτοιους χώρους, χωρίς να καταλήγουν σε κάποιον συγκεκριμένα και εστιασμένα, και συνεπώς με αφοσίωση.

Ο άθεος που παρευρίσκεται -για λόγους είτε επαγγελματικούς, είτε προσωπικούς- σε λατρευτικούς χώρους, όπου βρίσκονται οι πιστοί, απλώς παρατηρεί τους άλλους. Σε κάθε μια από αυτές τις περιπτώσεις είτε θα αμειφθεί επαγγελματικά, είτε θα διασκεδάσει και θα ψυχαγωγηθεί σε προσωπικό επίπεδο. Δεν δημιουργεί, αλλά «καταναλώνει» πολιτισμό. Όπως συμβαίνει στις τουριστικές επισκέψεις που οργανώνονται για τις διάφορες ατραξιόν και τα εκθέματα. Πρόκειται δηλαδή για συλλογή εμπειριών γύρω από την ζωή των άλλων, την έκφραση των ζωτικών τους πνευματικών και ψυχικών αναγκών. Με άλλα λόγια μιλάμε για μια κλειδαρότρυπα στον ψυχισμό των πιστών, προς ικανοποίηση της περιέργειας των μη πιστών.

Ας μου επιτραπεί να αμφισβητήσω το τουριστικόν ή το φιλομαθές του πράγματος στην περίπτωση αυτή. Πιό πλήρη εικόνα θα αποκτούσαν οι φιλοπερίεργοι διαβάζοντας την σχετική Γραμματεία, όπου και οι σχετικές εμπειρίες των μεγάλων διανοητών και γερόντων. Άλλες προθέσεις λανθάνουν σε παρόμοιες επισκέψεις, κι όχι η «διερεύνηση». Κι είναι προφανές αυτό από τις χιλιάδες των αξιοπερίεργων που συρρέουν σε λατρευτικές εκδηλώσεις και που εντελώς αδέξια συμμετέχουν σε αυτές. Κι είναι αξιοθαύμαστος ο παιδικός τρόπος που πεισματικά αρνούνται την προσωπική τους ανάγκη για πίστη, και που προκλητικά λοιδορούν την πίστη του άλλου.

Η κλειδαρότρυπα των διερευνώντων τις λατρευτικές εκδηλώσεις των άλλων εξυπηρετεί σκοπούς αντίθετους προς την επικοινωνία και την πνευματική (τους) καλλιέργεια. Γιατί είναι ιδιοτελής. Με την έννοια, ότι αν κάποιος μπορεί να απολαύσει κάτι ωραίο που το υλοποιούν οι άλλοι, τίποτε δεν τον εμποδίζει να το υιοθετήσει και να το κάνει πραγματικότητα και ο ίδιος. Γιατί όχι, αν το κρίνει ως καλό και επωφελές; Αν δεν δέχεται να μετέρχεται και ο ίδιος αυτό το καλό, το επωφελές και το ωραίο, επιλέγει να είναι με μια πλευρά που αυτά τα αρνείται.

Επί πλέον, αν κάποιος μπορεί να αισθάνεται χαρούμενος και ευτυχής όταν οι άλλοι κάνουν ή βιώνουν κάτι που μαρτυρά πως εμφορούνται από ένα ψυχισμό ενότητας, κοινότητας, αδελφότητας, είναι απορίας άξιο που ο ίδιος ο παρατηρητής δεν μπορεί -ή δεν θέλει- να συμπλεύσει μαζί τους.

«Οι άστεγοι του ουρανού» ισχυρίζονται πως κι αυτοί αναζητούν έναν κόσμο ειρηνικό, αλλά δηλώνουν πως δεν είναι διατεθειμένοι και δεν θέλουν καμμιά αξιολόγηση της συμμετοχής και των προσπαθειών τους για τούτο το έργο. Δεν φαίνεται να είναι έτσι ακριβώς. Γιατί όσοι αρνούνται τον έλεγχο των πεπραγμένων τους, αυτό το κάνουν είτε από έλλειψη ευθύνης, είτε από συναίσθηση υπεροχής.

Και η μέν έλλειψη ευθύνης, σηματοδοτεί την αδιαφορία των «άστεγων του ουρανού» για όσους εξαρτώνται από αυτούς, τους εραστές της προσωπικής διαφοροποίησης από την θνητότητα, δηλαδή την οριοθετημένη από τον θάνατο ύπαρξη του ανθρώπου.

Ενώ η συναίσθηση των «αστέγων του ουρανού» περί της υπεροχής αυτών, σημαίνει πως η ταπεινοφροσύνη της θνητότητας είναι απλά ένα ωραίο - χωρίς νόημα- λεκτικό καταφύγιο, για να καλύπτουν φραστικά τις φιλοσοφικές ατασθαλίες τους.

Με αυτές τις λογικές και φιλοσοφικές «αιρέσεις», οι «άστεγοι του ουρανού» θα πρέπει να είναι βέβαιοι ότι πιστοί και μη πιστοί δεν θα συναντηθούνε ποτέ σε τούτον τον κόσμο. Γιατί οι πιστοί (χριστιανοί) του κόσμου τούτου, εργάζονται για όλον τον κόσμο, αρχίζοντας από την οικοδομή του εαυτού τους, ενώ οι «άστεγοι του ουρανού» εργάζονται για τον εαυτό τους -που τον θέλουν ανενόχλητο και ανέλεγκτο- αρχίζοντας από την παρατήρηση των άλλων. Πράγμα άκαρπο, και καταναλωτικό.