Ο κλονισμός μιας άστοχης σιγουριάς: Λάθη στην έκφραση!

 

Διαβάζω  εδώ  ότι συνηθίζουμε κάποιες εκφράσεις να τις λέμε με τη σιγουριά ότι είναι σωστές. Αντιγράφω τις φράσεις, και παραθέτω εκτός από τα υπάρχοντα σχόλια, και κάποιες περαιτέρω παρατηρήσεις. Ας τα δούμε όλα μαζί:

1. - «Ευχαριστούμε όλους όσοι μας συμπαραστάθηκαν» (αν λέγαμε «όλους όσους…» θα έπρεπε να γνωρίζουμε ότι το υποκείμενο του ρήματος τίθεται σε άλλη πλην της ονομαστικής πτώσης, μόνο καθ' έλξιν προς την πτώση (του ουσιαστικού, της αντωνυμίας ή του επιθέτου) που προηγείται και αφορά το ίδιο το υποκείμενο του ρήματος, το οποίο στη μία πρόταση (στην προηγούμενη είναι αντικείμενο και στην επόμενη υποκείμενο). Συνεπώς, σωστά λέγετι και το "όλους όσους" διότι είναι υποκείμενο στο ρήμα που ακολουθεί, αλλά: «ευχαριστούμε όσους μας συμπαραστάθηκαν» (όταν λείπει το όλους).

2. «Επικοινωνεί με όλους όσους γνωρίζει», η σύνταξη εδώ είναι σαφής. Εδώ το «όλους» και το «όσους» είναι -και τα δυο- αντικείμενα των προτάσεων: το «όλους» είναι αντικείμενο της κύριας πρότασης που προηγείται, και το «όσους» είναι αντικείμενο της δευτερεύουσας  αναφορικής, η οποία έπεται, και η οποία αναφέρεται σε έναν όρο της κύριας.

3. - π.μ. (=προ μεσημβρίας), μ.μ. (=μετά μεσημβρίαν και όχι μετά μεσημβρίας), π.Χ. (=προ Χριστού), μ.Χ. (=μετά Χριστόν και όχι μετά Χριστού).Όλες οι προθέσεις ταιριάζουν (συντάσσονται) με κάποιες πτώσεις.  Πολλές προθέσεις συντάσσονται με περισσότερες από μια πτώσεις, αλλά δεν συντάσσονται  όλες οι προθέσεις με όλες τις πτώσεις. Κάθε συνταίριασμα έχει διαφορετική έννοια. Εδώ η πρόθεση "προ" συντάσσεται με γενική πτώση του ουσιαστικού και έχει την έννοια πριν από. Ενώ η πρόθεση "μετά" συντάσσεται με περισσότερες πτώσεις, κι έτσι έχει περισσότερες σημασίες. Για παράδειγμα, όταν  η πρόθεση "μετά" συντάσσεται με αιτιατική (όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση), στην περίπτωση αυτή έχει την έννοια "ύστερα από το μεσημέρι","μετά από τη χρονική στιγμή της γέννησης του Χριστού". Ενώ  ενώ όταν η πρόθεση "μετά" συντάσσεται με γενική πτώση, τότε  έχει την έννοια "μαζί με" (μετά του συζύγου=μαζί με τον σύζυγο). 

4. - Περισσότεροι από έναν ή περισσότεροι του ενός (και όχι: περισσότεροι από ένας).

5. - Γίνονται όλοι δεκτοί ανεξαρτήτως ηλικίας (και όχι: ανεξαρτήτου ηλικίας).

6. - Ενήργησα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου (και όχι: στα πλαίσια).

7. - Πόσο πολλοί, τόσο πολλοί, τόσο πολλή (και όχι: πόσοι πολλοί, τόσοι πολλοί, τόση πολλή), γιατί το πόσο και το τόσο είναι επιρρήματα και δεν έχουν γένος.

8. - Κατ΄ αρχήν (=στα βασικά σημεία), Κατ΄ αρχάς (=αρχικά). Π.χ. «Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν», «Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε…».

9. - Επικεφαλής. Είναι επίρρημα και δηλώνει θέση, και μάλιστα αρχηγική, σε ευθύνη, πορεία κλπ. Δεν έχει συγκεκριμένο γένος γιατί μπορεί να υπηρετεί κάθε γένος, δεν κλίνεται, δεν συγκρίνεται. Μένει πάντα ο ή η,  του/τον, της/την επικεφαλής,  οι επικεφαλής κ.λπ. (και όχι: τον επικεφαλή, του επικεφαλούς).

10. -Η μέθοδος, η οδός, η παράμετρος, η είσοδος, η ψήφος είναι δευτερόκλιτα θηλυκά ουσιαστικά. Κλίνονται όπως τα δευτερόκλιτα αρσενικά, αλλά τα επίθετα που συνοδεύουν ή προσδιορίζουν τα δευτερόκλιτα αυτά ουσιαστικά κρατάνε το γένος και την κλίση τους. Συνεπώς, δεν λέμε οι παλαιοί οδοί, οι αναρίθμητοι ψήφοι, αλλά οι παλαιές οδοί, οι αναρίθμητες ψήφοι κλπ.

11. -Στην ελληνική γλώσσα πολλά επίθετα διαφοροποιούνται στα γένη. Υπάρχουν επίθετα τριγενή και τρικατάληκτα, (όπου το κάθε γένος έχει την κατάληξή του), και επίθετα διγενή και δικατάληκτα, (όπου το αρσενικό και το θηλυκό γένος έχουν ενιαία μορφή και το ουδέτερο ξεχωριστή, και επίθετα με αρσενικό διαφορετικό από το θηλυκό ή όμοιο προς αυτό,  και χωρίς ουδέτερο γένος). Για παράδειγμα ο αναπληρωτής/η αναπληρώτρια , ο διευθυντής/η διευθύντρια / ενώ ο/η υπουργός.

12. -Κλητική προσφώνηση γίνεται μόνο με χρήση της κλητικής πτώσης. Γι' αυτό εξάλλου λέγεται κλητική. Στην ονομαστική πτώση τίθεται μόνο το υποκείμενο του ρήματος και δεν γίνεται κλητική προσφώνηση στην ονομαστική. Συνεπώς, σωστά λέμε : «κυρία Πρόεδρε», και όχι: «κυρία Πρόεδρος».

13. - «Δόξα τω Θεώ» και όχι «δόξα το θεό». Αυτό μας παραξενεύει, γιατί στην καθομιλουμένη έχει καταργηθεί σήμερα η δοτική πτώση. Εδώ η φράση είναι ελλειπτική. Δος/δώτε  δόξαν τω Θεώ. Πρέπει να ξέρουμε ότι με δοτική πτώση συντάσσεται το ρήμα δίδωμι (δίδω). Λέμε δηλαδή στα αρχαία ελληνικά:  δίδωμι τινί τι (και στα νέα ελληνικά δίδω σε κάποιον κάτι).

14. - «15 Σεπτεμβρίου» ή «15 του Σεπτέμβρη» (και όχι: «15 Σεπτέμβρη»).

15. -Η λέξη λάθος είναι ουσιαστικό και δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός: π.χ. λέμε «λανθασμένη έκφραση», αλλά  όχι: «λάθος έκφραση».

16. - «Έχω απαυδήσει» (και όχι: «έχω απηυδήσει», αλλά: «απηύδησα», «είμαι απηυδισμένος»).

17. - «Γενετικό υλικό» και όχι γεννητικό. Αλλά «προγεννητικός έλεγχος» και όχι προγενετικός.

18. - Εξοκέλλω και όχι εξοκείλλω. Αλλά εξώκειλα, θα εξοκείλω, έχω εξοκείλει (συνηθέστερα σε γ’ πρόσωπο).

19. - Αποτείνομαι, μέλλοντας θα αποταθώ (και όχι: αποτανθώ).

20. - «Η λέξη αυτή απαντά συχνά στον Όμηρο» (και όχι: απαντάται).

21. - «Στο βιβλίο του πραγματεύεται το θέμα των κοινωνικών θεσμών» (και όχι: διαπραγματεύεται). Αλλά: «Ο Υπουργός Εξωτερικών διαπραγματεύεται τους όρους της ειρήνης».

22. - «Απολαύει της εμπιστοσύνης» (και όχι: απολαμβάνει).

23. - Το ρήμα προοιωνίζομαι δεν έχει ενεργητική φωνή. Π.χ. «Η τακτική αυτή προοιωνίζεται την ήττα» (και όχι «προοιωνίζει την ήττα»).

24- Το «αυξάνω» χρησιμοποιείται πολύ συχνά λανθασμένα: «Τα τέλη κυκλοφορίας αυξάνονται» (και όχι: «τα τέλη κυκλοφορίας αυξάνουν», αλλά: «η κυβέρνηση αυξάνει τα τέλη κυκλοφορίας»). Ομοίως, «αυξάνονται οι συντάξεις» (και όχι: «αυξάνουν οι συντάξεις», αλλά «τα ταμεία αυξάνουν τις συντάξεις»). Χρησιμοποιούμε μέση φωνή με σημασία ενεργητικής και ενεργητική φωνή για την παθητική σημασία.

25. - Τα ρήματα διαρρέω και λειτουργώ είναι αμετάβατα: «διέρρευσε από πολιτικούς κύκλους η πληροφορία ότι...» ή: «πολιτικοί κύκλοι φρόντισαν να διαρρεύσει η πληροφορία ότι...» (και όχι: «πολιτικοί κύκλοι διέρρευσαν την πληροφορία ότι...»). «Θα θέσω το μηχάνημα σε λειτουργία» (και όχι: «θα το λειτουργήσω»).

26. - Ασχολούμαστε,( ασχολούμαι στον ενεστώτα), ασχολούμασταν είναι τύπος του μέσου παρατατικού (ασχολιόμουν ο παρατατικός της νέας ελληνικής και ησχολούμην ο παρατατικός την αρχαίας ελληνικής. Ο χρόνος αυτός της καθομιλουμένης, είναι πολύ αδόκιμα σχηματισμένος στα ρήματα αυτής της κατηγορίας. Για παράδειγμα ο τύπος "ασχολούμουν" είναι πολύ κακόηχος και γι' αυτό δεν συνηθίζεται. Αντί αυτού χρησιμοποιείται άλλος σχηματισμός. Ασχολιόμουν. ασχολιόσουν, ασχολιόταν, ασχολούμασταν, ασχολούσασταν, ασχολούντο), θα ασχοληθώ ο μέσος μέλλων και ασχολήθηκα ο παθητικός αόριστος( με σημασία μέσου αορίστου), έχω και είχα ασχοληθεί οι παρακείμενος και υπερσυντέλικος.

27. - «Αυτός επανέλαβε (αόριστος) την προσπάθεια χτες» - «Εσύ επανάλαβε (προστακτική) την προσπάθεια αύριο». Οι προστακτικές δεν παίρνουν χρονική αύξηση. Ομοίως, «παρήγγειλα ένα ποτό» - «παράγγειλέ μου ένα ποτό» (ποτέ στην προστακτική: παρήγγειλε ένα ποτό), «αυτός αντέγραψε τις σημειώσεις» - «αντίγραψέ μου τις σημειώσεις», «αυτός απέρριψε την πρότασή του» - «εσύ απόρριψε την πρότασή του».

28. - Επαναλαμβάνω (και όχι: ξαναεπαναλαμβάνω).

29. - Πριν από την έναρξη (και όχι: πριν την έναρξη).

- Οποιοσδήποτε, ο,τιδήποτε (και όχι: ο οποιοσδήποτε, το οτιδήποτε).

30. - Τέως πρόεδρος: ο μέχρι πρότινος πρόεδρος, ο προηγούμενος (από τον σημερινό) πρόεδρο. Πρώην πρόεδρος= ο πριν από πολύ καιρό πρόεδρος.

31. - Το άρα δεν είναι σωστό να συνοδεύεται από το λοιπόν(όχι: «άρα λοιπόν») ούτε υποκαθίσταται από το άραγε(!).

32. - Δεν χρησιμοποιείται το «κύριος» ή το «κυρία» για πρόσωπα που έχουν πεθάνει (παρατίθεται απλώς το όνομα ή προηγείται το «αείμνηστος» ή «μακαρίτης», αν χρειάζεται). Δεν χρησιμοποιούμε το «κύριος» ή το «κυρία» όταν παρουσιάζουμε τον εαυτό μας (και όχι: «γεια σας, είμαι ο κύριος Βάγγος»). Η μόνη εξαίρεση του κανόνα που είναι ανεκτή είναι όταν μιλάμε σε μικρά παιδιά.  Το «κ.κ.» χρησιμοποιείται μόνο στο γραπτό λόγο . Γράφουμε «οι κ.κ. ομιλητές» αλλά εκφωνούμε «οι κύριοι ομιλητές» (και όχι: «οι κύριοι κύριοι ομιλητές»).

33. - Το «μέσα» μπροστά από «σ» γίνεται «μες» (αλλά όχι απαραίτητα, μπορεί να μείνει «μέσα»), ποτέ όμως «μεσ’». Π.χ. «Μεσ’ από το δάσος», αλλά «μες στο δάσος» ή «μέσα στο δάσος».

34. - Ψιλή κυριότητα (νομικός όρος. Ψιλή εδώ σημαίνει απογυμνωμένη από τις εξουσίες και τους καρπούς του πράγματος) και όχι υψηλή κυριότητα.

35. - Προσοχή στη διάκριση «σαν» και «ως»: το «σαν» χρησιμοποιείται για παρομοιώσεις , ενώ το «ως» χρησιμοποιείται για πραγματικές ιδιότητες. Έτσι για παράδειγμα όταν αναφερόμαστε σε ενέργειες δικηγόρων, γιατρών κ.λπ. που έχουν σχέση με την άσκηση του επαγγέλματός τους, τότε λέμε «ενήργησε ως δικηγόρος», «θεωρεί, ως γιατρός». Για ανάλογες ενέργειες ατόμου που δεν ασκεί το επάγγελμα χρησιμοποιούμε το «σαν» : «μίλησε σαν δικηγόρος» (χωρίς να είναι), «τον φρόντισε σαν γιατρός». Σημειωτέον ότι το «ως» ακολουθείται από κατηγορούμενο που πρέπει να μπει στην κατάλληλη πτώση, π.χ. «η εκλογή του ως καθηγητή» (και όχι: «ως καθηγητής»), «οι ενέργειές του ως δικηγόρου», «η γνωμάτευσή του ως ιατρού».