Διαβάζω εδώ: «28 Ὀκτωβρίου 1940. Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι». Και αντιγράφω ολόκληρο το άρθρο, γιατί θα είναι πολύ κακό να σας δώσω μόνο μια παραπομπή. Το αντιγράφω γιατί με συγκλονίζει η καθαρότητα της γραφής και η απόλυτη συμφωνία μου με όλα τα γραφόμενα. Γι' αυτό.
H παλαιότης του άρθρου, προσθέτει επί πλέον παιδευτική αξία στην παρεχόμενη πληροφορία, την άποψη και την πρόταση της αρθρογράφου.
Έλεγε λοιπόν, πριν από δυο χρόνια η Φιλονόη, για την 28η Οκτωβρίου, και είχε απόλυτο δίκιο:
Γιὰ αὐτὴν τὴν ἡμέρα δὲν μποροῦμε νὰ γράψουμε πάρα πολλά.
Μόνον ἀναφορὰ μποροῦμε νὰ κάνουμε, πρὸ κειμένου νὰ «ξεσκονίζουμε» κάπως τὶς μνῆμες μας, κάπου κάπου, καὶ νὰ μὴν μᾶς ἰσοπεδώνῃ ἡ ἀμνημοσύνη.
Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι λοιπόν, βάσει ἱστορικῶν καταγραφῶν, ποὺ εἰπώθηκε σὲ μίαν ἥσυχη οἰκία στὴν Κηφισιά, σὲ κάποιον Ἰταλό, ὀνόματι Γκράτσι, λίγο μετὰ τὴν 3η πρωϊνή, στὶς 28 Ὀκτωβρίου τοῦ 1940, ἀπὸ ἕναν κοντόχοντρο μεσήλικα, ποὺ τὸ ὄνομά του ἦταν Ἰωάννης Μεταξᾶς, δὲν ἦταν Ὄχι, ἀλλὰ ἀνακοίνωσις πολεμική.
Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι, ποὺ δὲν ἦταν ἀκριβῶς Ὄχι, ἀλλὰ τελικῶς τὸ γνωστό: «Λοιπόν, ἔχουμε πόλεμο».
Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι, τοῦ τελευταίου ἔπους τῆς φυλῆς μας, ποὺ ἐλέγχθῃ διὰ στόματος Ἰωάννου Μεταξᾶ…
Ναί, δὲν εἶπε «Ὄχι». Εἶπε ἁπλῶς πὼς ἀπὸ τώρα ξεκινᾶ ὁ πόλεμος. (Alors, c’ est la guerre!!!)
«Λοιπόν, ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα ἔχουμε πόλεμο ἤ ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα ἔχουμε πόλεμο ἤ λοιπόν, ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα θὰ ὁμιλήσουν τὰ ὅπλα.»
Αὐτό δέν εἶπε;
Ὄχι, ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς δὲν εἶπε «Ὄχι». Εἶπε ἁπλῶς αὐτὸ ποὺ αἰῶνες τώρα διατυμπανίζουν Ἕλληνες κι Ἕλληνες… «Ὄχι, δὲν θὰ περάσῃς… Ὄχι, δὲν θὰ σοῦ ἐπιτρέψω νὰ περάσῃς… Ὄχι, δὲν θὰ σοῦ ἐπιτρέψω νὰ μοῦ καταπατήσῃς τὸ δικαίωμα τῆς ἐλευθερίας καὶ τοῦ αὐτοπροσδιορισμοῦ!!! Ὄχι, δὲν θὰ ἐπιτρέψω σὲ ἐσέναν, ἤ καὶ σὲ ὁποιονδήποτε ἄλλον, νὰ μὲ κάνῃς σκλάβο σου…
Ὄχι, Ὄχι, Ὄχι… Ἔως ἐδῶ!!! Μολῶν Λαβέ!!! Μολῶν Λαβὲ λοιπόν!!! Κόπιασε γιὰ νὰ τὰ πάρῃς!!! Δὲν σοῦ παραδίδω κάτι ποὺ μοῦ κληροδότησαν γενεὲς ἐπὶ γενεῶν Ἑλλήνων!!! Μολῶν Λαβέ!»
Αὐτό δέν εἶπε ὁ Μεταξᾶς; Αὐτό δέν εἶπαν τόσοι καί τόσοι ἄλλοι Ἕλληνες μέσα στούς αἰῶνες;
Ναί, τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι, σὲ ἐκεῖνο τὸ δωμάτιο τῆς Κηφισίας τὸ εἶπε αὐτὸς ὁ μεσήλιξ. Ὄχι, δὲν εἶπε «Ὄχι». Εἶπε «Ἔχουμε πόλεμο». Δῆλα δὴ ἐφ΄ ὅσον δὲ σοῦ ἐπιτρέπω νὰ περάσῃς ἀπὸ τὸ ἔδαφός μου καὶ νὰ μὲ διαχειριστῇς κατὰ πῶς σοῦ ἀρέσει, ναί, ἔχουμε πόλεμο. Διότι μόνον ὁ πόλεμος θὰ μοῦ ἐπιτρέψῃ νὰ μπορῶ νὰ διαβιῶ ἀξιοπρεπῶς, κι ἐγὼ ἀλλὰ κι ὅλοι μου οἱ συμπολῖτες. Ναί, ἔχουμε πόλεμο, διότι εἶναι τὸ μοναδικό μου δικαίωμα, ἀλλὰ καὶ ὑποχρέωσις, ἡ ἄμυνα, πρὸ κειμένου νὰ διατηρήσω τὸ δικαίωμα στὴν ἀξιοπρέπεια. Ναί, ἔχουμε πόλεμο, διότι γιὰ νὰ παραμείνω ἐλεύθερος πρέπει νὰ σοῦ ἀντισταθῶ.
Τὸ δεύτερο, τὸ τρίτο, τὸ τέταρτο, τὸ χιλιοστὸ Ὄχι εἰπώθηκε, σὰν νὰ βγῆκε μὲ μίαν μόνον ἀνάσα, ἀπὸ τὸ στόμα χιλιάδων ἀκόμη Ἑλλήνων, στὰ πεδία τῶν μαχῶν.
Ποιός μπορεῖ νά ξεχάσῃ τόν Κατσιμῆτρο; Ποιός θά λησμονήσῃ τήν ἀγωνία του νά διατηρήσῃ τό μέτωπο στά σημεῖα πού μῆνες πρίν τοῦ ὅρισαν*; Ποιός θά ξεχάσῃ τό χαμόγελο τοῦ κάθε ἀνωνύμου στρατιώτου; Ποιός θά ξεχάσῃ τό «ΑΕΕΕΕΡΑΑΑΑΑΑΑΑ» κάθε παλληκαριοῦ μας;
Μῆνες; Μῆνες πρίν, γράφω…
Μὰ τότε ἀλλάζουν πολλά… Τότε μήπως ἀκόμη καί τό Ὄχι τοῦ λαοῦ ὁ μεσήλιξ τῆς Κηφισίας τό δρομολόγησε, τό μεθόδευσε καί τό σχεδίασε γιά νά εἰπωθῇ;
Εἶμαι θαυμάστρια τοῦ ἔργου τοῦ Μεταξᾶ. Εἶμαι θαυμάστρια τῆς ἰδιοφυΐας του. Εἶμαι θαυμάστρια τοῦ ἔργου του. Δίχως του δὲν θὰ εἴχαμε τὸ Ἀλβανικὸ ἔπος. Καὶ τὸ γνωρίζουμε ὅλοι μας κατὰ βάθος.
Ἐὰν αὐτὸς ὁ μεσήλιξ δὲν ἀντιλαμβανόταν τὸν κίνδυνο οὐδὲ μία προετοιμασία θὰ ὑπῆρχε. Οὐδὲ μίαν ἑβδομάδα θὰ μποροῦσαν τὰ ἑλληνικὰ στρατεύματα νὰ ἀντιταχθοῦν στὴν ὁρμὴ Ἰταλῶν κι Ἀλβανῶν. Ἡ δευτέρα σὲ μέγεθος καὶ σὲ ἐξοπλισμὸ πολεμικὴ μηχανὴ τῆς Εὑρώπης θὰ ἰσοπέδωνε τὸ κάθε τὶ στὸ διάβα της. Ὅπως τὸ ἔκανε τὸ 1917, μὲ τὴν ἄδεια τοῦ Βενιζέλου καὶ τῶν Μεγάλων Δυνάμεων. (Λεπτομέρειες μπορεῖτε νὰ διαβάσετε εδώ: 8 Ἰουνίου 1917. Κατάληψις τῶν Ἰωαννίνων ὑπὸ τῶν Ἰταλῶν καὶ ἡ «γέννησις» τῆς Ἀλβανίας.)
Τότε λοιπόν, τὸ 1917, οἱ Ἰταλοὶ προήλασαν ἔως τὰ Ἰωάννινα. Τὰ κατέλαβαν καὶ ἐγκαινίασαν τὸ Ἀλβανικὸ κράτος, ἄν κι ἔως τότε δὲν ὑπῆρχε τέτοια προοπτική, ἤ συμφωνία ἤ προειδοποίησις.
Οὐδὲ μία προετοιμασία ὑπῆρξε τότε. Οὐδὲ μία ἀντίδρασις τοῦ λαοῦ. Οὐδὲ μία ἀντίστασις πολεμική, εἶτε ἀπὸ ὀργανωμένο στρατὸ εἶτε ἀπὸ ἄναρχες ὁμάδες.
Μπῆκαν οἱ Ἰταλοί, κατέλαβαν τὰ Ἰωάννινα καὶ τὴν Ἤπεριο κι ΟΛΟΙ οἱ Ἕλληνες παρέμειναν ἀδρανεῖς. Ἀπουσίαζε βλέπετε ὁ ἠγέτης ποὺ θὰ ἔδιδε τὸ σύνθημα γιὰ ἀντίστασι. Καὶ οἱ Ἰταλοὶ κατεπάτησαν τὴν μόλις ἀπελευθερωθείσα, ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸ στρατὸ Ἤπειρο, κι ἀξίωναν νὰ τὴν ἐντάξουν στὰ ἐδάφη τους.
Τὸ ἴδιο συνέβῃ λίγο νωρίτερα, τὸ 1897, στὸν ἑλληνοτουρκικὸ πόλεμο, ποὺ οἱ Τοῦρκοι μᾶς βρῆκαν ἐν τελῶς ἀπροετοίμαστους, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σαρώσουν τὰ πάντα στὸ πέρασμά τους. Λίγο ἔλειψε νὰ εἰσβάλουν στὴν Ἀττική.
Κι αὐτὰ τὰ ἐγνώριζε ὁ Μεταξᾶς θαυμάσια. Τὰ εἶχε ζήσῃ ἀπὸ κοντά, ἀπὸ μέσα, σὰν κατώτατος ἀξιωματικὸς τότε. Ἦταν μάλλιστα αὐτὸς ποὺ εἶχε συντάξῃ τὴν σχετικὴ ἔκθεσι γιὰ τὰ αἴτια τῆς ἧττης τοῦ 1897, ἀμέσως μετὰ τὴν καταστροφή.
Ὁ Μεταξᾶς γνώριζε πολὺ καλὰ καὶ πρὸς τοῦτο προετοιμάστηκε πολὺ καλλίτερα.
Δὲν ἤθελε ἀκόμη μίαν ἐπανάληψι τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς ἤ μίας ἐπελάσεως τοῦ κάθε ἐχθροῦ, μέσα ἀπὸ τὰ ἐδάφη μας, ἄνευ ἀντιστάσεως κι ἄνευ προοπτικῆς νίκης, ὅπως αὐτὲς ποὺ ὑπέστημεν τὸ 1897 καὶ τὸ 1917. Ὁ Μεταξᾶς ἤξερε καὶ δούλεψε πολὺ προσεκτικά, πολὺ μεθοδικά, πολὺ στοχευμένα.
Δίχως του τὸ ἔπος τοῦ 1940 δὲν θὰ ὑπῆρχε.
Καὶ δὲν θὰ ὐπῆρχαν διότι σὲ λίγα 24ωρα θὰ εἴχαμε συνθηκολογήσῃ.
Εἶναι πράγματι σπουδαῖο τὸ σθένος, ἡ θέλησις, ὁ πόθος γιὰ τὴν ἐλευθερία, ἀλλὰ μὲ σφεντόνες δὲν νικᾶς κανόνια καὶ ὁπλοπολυβόλα. Χρειάζονται κι ἄλλα, πολλὰ περισσότερα. Ὅπως γιὰ παράδειγμα τὰ ἀντιαρματικὰ ἤ τὰ ἀντιαεροπορικὰ ἤ τὰ αὐτόματα ὅπλα… Ἤ ἀκόμη καὶ οἱ νάρκες καὶ οἱ χλαῖνες καὶ οἱ ἀρβῦλες… Ἤ ἀκόμη καὶ ἡ μπομπότα ἤ ἡ νεαρὴ ἐθελόντρια τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ… Ἤ ἀκόμη καὶ ἡ Σοφία Βέμπο, μαζὺ μὲ ὅλους αὐτοὺς ποὺ στὰ μετόπισθεν θὰ δίδουν τὸ αἷμα τους γιὰ νὰ συντηρηθῇ τὸ μέτωπον τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων ζωντανὸ καὶ ἱκανὸ νὰ ἀντιμάχεται τὸν ἐχθρό.
Ὁ στρατιώτης γιὰ νὰ πολεμήσῃ χρειάζεται ὅπλα, ἐκπαίδευσι, τροφή, μέσα μεταφορᾶς, ἐπιτελικὰ σχέδια, ἀξιωματικοὺς ἱκανούς, ἀρχηγοὺς ἱκανοτέρους. Μόνος του ἔνας στρατιώτης, σὲ ὁποιοδήποτε πεδίον μάχης, ἄνευ ἀρχηγοῦ, ὀργανωμένου στρατοῦ πίσω του καὶ ἀνεφοδιασμοῦ παραμένει «βούτυρο στὸ ψωμὶ» τοῦ ἐχθροῦ. Ἤ ἄλλος, μάζα πρὸς ἐξαφάνισιν.
Ὁ δικός μας στρατιώτης ὅμως στὰ βουνὰ τῆς Ἠπείρου ἀνεδείχθῃ σὲ ἤρωα διότι ἀφ’ ἑνὸς εἶχε τὴν Φύσιν καὶ διότι ἀφ’ ἑτέρου εἶχε τὰ προαναφερθέντα. Διότι οὐσιαστικῶς «ἔτυχε» νὰ ὑπηρετήσῃ ὑπὸ τὶς διαταγὲς ἑνὸς ἰδιαιτέρως εὐφυοῦς ἡγέτου.
Κάτι τελευταῖο, γιὰ τὸ ἔπος τοῦ 1940 καὶ τὶς μεγάλες στιγμὲς ποὺ οἱ παπποῦδες μας βίωσαν, καὶ τὶς ὁποῖες ἔμεῖς ὄχι μόνον δὲν ἀντιλαμβανόμαστε, ἀλλὰ παραποιοῦμε, κατὰ τὶς πεποιθήσεις μας.
Ἐὰν σήμερα, ναί, σήμερα, μᾶς ἐπιτεθοῦν κάποιοι ἀπὸ τοὺς γείτονες, ποιός θά ἀντιταχθῇ; Ἐγώ μέ τό κουζινομάχαιρό μου; Ἐσύ μέ τό ΠΑΝΩ σου; Ἤ αὐτός πού εἶναι στά σύνορα καί μέ τό ὅπλο παρά πόδας;
Μάλλον αὐτὸς ποὺ εἶναι στὰ σύνορα.
Πῶς θά ἀντιμετωπίσῃ ὄμως τόν ἐχθρό; Μέ βότσαλα ἤ μέ σφαῖρες;
Διότι σφαῖρες δὲν τοῦ δίδει τὸ Ἑλληνικὸ δημόσιο πλέον. Κάνει οἰκονομία.
Οὔτε ἀσπίδες τοῦ δίδει. Οὔτε ἀντιαρματικά. Οὔτε τὶς ἁπλές, ταπεινὲς ἀρβύλες. Οὔτε τὴν μπομπότα. Οὔτε τὸ ἀντίσκηνο.
Πῶς λοιπόν θά καταφέρῃ αὐτό τό παλληκάρι, πού ἔχει τήν θέλησι ἀλλά δέν ἔχει τά ὄπλα καί τά μέσα;
Γιατί ἔπεσε ἠ Κύπρος; Μήπως διότι ἡ προδοσία ἦταν ἐκ τῶν ἔσω; Μήπως διότι κάποιοι παρέδωσαν κυριολεκτικῶς τούς στρατιῶτες μας δίχως ἐξοπλισμό στίς ἐπιθέσεις τριῶν δυνάμεων; Μήπως καί στήν Κύπρο ἐπανέλαβαν κάτι ἀπό αὐτό πού ζήσαμε, ὡς χώρα, τό 1897, τό 1917 καί τό 1922;
Μήπως;
Φιλονόη
Ὁ
Μεταξᾶς σαφῶς καὶ ἦταν δικτάτωρ. Σαφῶς καὶ ἕνας δικτάτωρ δὲν εἶναι
ἀγαπητός, ὄχι τοὐλάχιστον σὲ ὅλους. Ὁ δικτάτωρ ὅμως αὐτὸς εἶχε κάποια
χαρακτηριστικὰ ποὺ τοὺ ἀνεγνώρισαν καὶ οἱ ἐχθροί του.
Εἶχε τελεία στρατιωτικὴ ἀντίληψι, κάτι ποὺ εἶχε ἀναγνωρισθῇ κι ἀπὸ τὸν μεγαλύτερο πολιτικό του ἀντίπαλο, τὸν Βενιζέλο, ποὺ τὸν διόρισε σύμβουλό του στὰ στρατιωτικά, ἄν καὶ κατώτατος ἀξιωματικὸς τότε.
Ἀνεγνωρίσθῃ ἀπὸ τοὺς Γερμανούς, ποὺ ἀνήρτησαν πινακίδα μὲ τὴν ἐπιγραφή: «Οὐδὲν ἄλυτον γιὰ τὸν Ἰωάννην Μεταξᾶ», μέσα στὴν στρατιωτικὴ σχολὴ τοῦ Βερολίνου.
Ἀνεγνωρίσθῃ ἀπὸ τοὺς πολιτικούς του ἐχθρούς, ποὺ ὁπωσδήποτε τοῦ ἀνεγνώριζαν τὴν μοναδική, τοὐλάχιστον, στρατιωτικὴ εὐφυΐα του. Μερικοὶ μάλλιστα ἀπὸ αὐτούς, ὅπως ὁ ὑπουργὸς Ἐργασίας, τῆς κυβερνήσεως Μεταξᾶ, ἦταν ὑψηλόβαθμον στέλεχος τοῦ ΚΚΕ, ἀλλὰ ἐργάσθηκε θαυμάσια μαζὺ μὲ τὸν Μεταξᾶ γιὰ τὸ καλὸ τοῦ συνόλου.
Ἡ στρατιωτική του, ἄς ποῦμε μόνον, εὐφυΐα, τὸν καθιστοῦσαν ἀναγκαῖο ἐκείνην τὴν ἐποχή. Συνεπῶς, ἀκόμη καὶ πρόσωπα, ποὺ ἴσως νὰ εἶχαν σοβαρότατες διαφωνίες μαζύ του, ἐπέλεξαν νὰ σιωπήσουν, διότι αὐτὸ ἀπαιτοῦσε τὸ δημόσιον καὶ τὸ ἐθνικὸν συμφέρον. Οἱ μόνοι ποὺ δὲν τὸ ἀντελήφθησαν αὐτὸ ἦταν τὰ τότε «πρωτοπαλλήκαρα» τοῦ ΚΚΕ. Γιὰ παράδειγμα ὁ Ζαχαριάδης, ἄν καὶ φυλακισμένος τότε, ζἠτησε, μὲ ἐπιστολή του, νὰ συστρατευθοῦν ὅλοι οἰ Ἕλληνες, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὸν κοινὸ ἐχθρό. Λίγες ἡμέρες ἀργότερα ὅμως, κι ἐφ΄ ὅσον τὸ ΚΚΕ εἶχε διαφορετικὴ γνώμη, «ἐπείσθῃ» τελικῶς κι αὐτὸς νὰ θεωρήσῃ τὴν ἐπίθεσι τῶν Ἰταλῶν ξένο πρόβλημα. Ὁ Ἰταλὸς εἰσβολέας ἦταν ταξικός τους ἐχθρός, ἄρα κι ὁ πόλεμος δὲν ἦταν δική τους ὑπόθεσις. Ἄρα ἄς πάῃ νὰ κουρεύεται ἡ Ἐλευθερία καὶ ἡ Πατρίδα, ἐφ΄ ὅσον δὲν ἐξυπηρετοῦσαν τὸ κόμμα, ποὺ πάντα παρέμενε, καὶ παραμένει, ἀκόμη καὶ σήμερα, ὑπὲρ ἄνω ὅλων.
Νὰ ξεκαθαρίσουμε λοιπὸν κάποια πράγματα ἐπὶ τέλους μέσα μας.
Ἄλλο ὁ δικτάτωρ κι ἄλλο τὸ ἔργο του.
Τοὺς ἀνθρώπους, ἄλλως τέ, δὲν τοὺς κρίνουμε γιὰ τὶς πεποιθήσεις τους ἀλλὰ γιὰ τὸ ἔργο ποὺ ἀφήνουν πίσω τους. Κι ὁ Μεταξᾶς στὴν ἐθνική μας μνήμη, παρὰ τοὺς τόσους ἐθνομηδενιστικοὺς ἀγῶνες κάποιων, ἄφησε ἔργο, χαραγμένο ἀνεξίτηλα στὴν γονιδιακή μας μνήμη.
H παλαιότης του άρθρου, προσθέτει επί πλέον παιδευτική αξία στην παρεχόμενη πληροφορία, την άποψη και την πρόταση της αρθρογράφου.
Έλεγε λοιπόν, πριν από δυο χρόνια η Φιλονόη, για την 28η Οκτωβρίου, και είχε απόλυτο δίκιο:
28 Ὀκτωβρίου 1940. Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι.
Μόνον ἀναφορὰ μποροῦμε νὰ κάνουμε, πρὸ κειμένου νὰ «ξεσκονίζουμε» κάπως τὶς μνῆμες μας, κάπου κάπου, καὶ νὰ μὴν μᾶς ἰσοπεδώνῃ ἡ ἀμνημοσύνη.
Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι λοιπόν, βάσει ἱστορικῶν καταγραφῶν, ποὺ εἰπώθηκε σὲ μίαν ἥσυχη οἰκία στὴν Κηφισιά, σὲ κάποιον Ἰταλό, ὀνόματι Γκράτσι, λίγο μετὰ τὴν 3η πρωϊνή, στὶς 28 Ὀκτωβρίου τοῦ 1940, ἀπὸ ἕναν κοντόχοντρο μεσήλικα, ποὺ τὸ ὄνομά του ἦταν Ἰωάννης Μεταξᾶς, δὲν ἦταν Ὄχι, ἀλλὰ ἀνακοίνωσις πολεμική.
Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι, ποὺ δὲν ἦταν ἀκριβῶς Ὄχι, ἀλλὰ τελικῶς τὸ γνωστό: «Λοιπόν, ἔχουμε πόλεμο».
Τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι, τοῦ τελευταίου ἔπους τῆς φυλῆς μας, ποὺ ἐλέγχθῃ διὰ στόματος Ἰωάννου Μεταξᾶ…
Ναί, δὲν εἶπε «Ὄχι». Εἶπε ἁπλῶς πὼς ἀπὸ τώρα ξεκινᾶ ὁ πόλεμος. (Alors, c’ est la guerre!!!)
«Λοιπόν, ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα ἔχουμε πόλεμο ἤ ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα ἔχουμε πόλεμο ἤ λοιπόν, ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα θὰ ὁμιλήσουν τὰ ὅπλα.»
Αὐτό δέν εἶπε;
Ὄχι, ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς δὲν εἶπε «Ὄχι». Εἶπε ἁπλῶς αὐτὸ ποὺ αἰῶνες τώρα διατυμπανίζουν Ἕλληνες κι Ἕλληνες… «Ὄχι, δὲν θὰ περάσῃς… Ὄχι, δὲν θὰ σοῦ ἐπιτρέψω νὰ περάσῃς… Ὄχι, δὲν θὰ σοῦ ἐπιτρέψω νὰ μοῦ καταπατήσῃς τὸ δικαίωμα τῆς ἐλευθερίας καὶ τοῦ αὐτοπροσδιορισμοῦ!!! Ὄχι, δὲν θὰ ἐπιτρέψω σὲ ἐσέναν, ἤ καὶ σὲ ὁποιονδήποτε ἄλλον, νὰ μὲ κάνῃς σκλάβο σου…
Ὄχι, Ὄχι, Ὄχι… Ἔως ἐδῶ!!! Μολῶν Λαβέ!!! Μολῶν Λαβὲ λοιπόν!!! Κόπιασε γιὰ νὰ τὰ πάρῃς!!! Δὲν σοῦ παραδίδω κάτι ποὺ μοῦ κληροδότησαν γενεὲς ἐπὶ γενεῶν Ἑλλήνων!!! Μολῶν Λαβέ!»
Αὐτό δέν εἶπε ὁ Μεταξᾶς; Αὐτό δέν εἶπαν τόσοι καί τόσοι ἄλλοι Ἕλληνες μέσα στούς αἰῶνες;
Ναί, τὸ πρῶτο Μεγάλο Ὄχι, σὲ ἐκεῖνο τὸ δωμάτιο τῆς Κηφισίας τὸ εἶπε αὐτὸς ὁ μεσήλιξ. Ὄχι, δὲν εἶπε «Ὄχι». Εἶπε «Ἔχουμε πόλεμο». Δῆλα δὴ ἐφ΄ ὅσον δὲ σοῦ ἐπιτρέπω νὰ περάσῃς ἀπὸ τὸ ἔδαφός μου καὶ νὰ μὲ διαχειριστῇς κατὰ πῶς σοῦ ἀρέσει, ναί, ἔχουμε πόλεμο. Διότι μόνον ὁ πόλεμος θὰ μοῦ ἐπιτρέψῃ νὰ μπορῶ νὰ διαβιῶ ἀξιοπρεπῶς, κι ἐγὼ ἀλλὰ κι ὅλοι μου οἱ συμπολῖτες. Ναί, ἔχουμε πόλεμο, διότι εἶναι τὸ μοναδικό μου δικαίωμα, ἀλλὰ καὶ ὑποχρέωσις, ἡ ἄμυνα, πρὸ κειμένου νὰ διατηρήσω τὸ δικαίωμα στὴν ἀξιοπρέπεια. Ναί, ἔχουμε πόλεμο, διότι γιὰ νὰ παραμείνω ἐλεύθερος πρέπει νὰ σοῦ ἀντισταθῶ.
Τὸ δεύτερο, τὸ τρίτο, τὸ τέταρτο, τὸ χιλιοστὸ Ὄχι εἰπώθηκε, σὰν νὰ βγῆκε μὲ μίαν μόνον ἀνάσα, ἀπὸ τὸ στόμα χιλιάδων ἀκόμη Ἑλλήνων, στὰ πεδία τῶν μαχῶν.
Ποιός μπορεῖ νά ξεχάσῃ τόν Κατσιμῆτρο; Ποιός θά λησμονήσῃ τήν ἀγωνία του νά διατηρήσῃ τό μέτωπο στά σημεῖα πού μῆνες πρίν τοῦ ὅρισαν*; Ποιός θά ξεχάσῃ τό χαμόγελο τοῦ κάθε ἀνωνύμου στρατιώτου; Ποιός θά ξεχάσῃ τό «ΑΕΕΕΕΡΑΑΑΑΑΑΑΑ» κάθε παλληκαριοῦ μας;
Μῆνες; Μῆνες πρίν, γράφω…
Μὰ τότε ἀλλάζουν πολλά… Τότε μήπως ἀκόμη καί τό Ὄχι τοῦ λαοῦ ὁ μεσήλιξ τῆς Κηφισίας τό δρομολόγησε, τό μεθόδευσε καί τό σχεδίασε γιά νά εἰπωθῇ;
Εἶμαι θαυμάστρια τοῦ ἔργου τοῦ Μεταξᾶ. Εἶμαι θαυμάστρια τῆς ἰδιοφυΐας του. Εἶμαι θαυμάστρια τοῦ ἔργου του. Δίχως του δὲν θὰ εἴχαμε τὸ Ἀλβανικὸ ἔπος. Καὶ τὸ γνωρίζουμε ὅλοι μας κατὰ βάθος.
Ἐὰν αὐτὸς ὁ μεσήλιξ δὲν ἀντιλαμβανόταν τὸν κίνδυνο οὐδὲ μία προετοιμασία θὰ ὑπῆρχε. Οὐδὲ μίαν ἑβδομάδα θὰ μποροῦσαν τὰ ἑλληνικὰ στρατεύματα νὰ ἀντιταχθοῦν στὴν ὁρμὴ Ἰταλῶν κι Ἀλβανῶν. Ἡ δευτέρα σὲ μέγεθος καὶ σὲ ἐξοπλισμὸ πολεμικὴ μηχανὴ τῆς Εὑρώπης θὰ ἰσοπέδωνε τὸ κάθε τὶ στὸ διάβα της. Ὅπως τὸ ἔκανε τὸ 1917, μὲ τὴν ἄδεια τοῦ Βενιζέλου καὶ τῶν Μεγάλων Δυνάμεων. (Λεπτομέρειες μπορεῖτε νὰ διαβάσετε εδώ: 8 Ἰουνίου 1917. Κατάληψις τῶν Ἰωαννίνων ὑπὸ τῶν Ἰταλῶν καὶ ἡ «γέννησις» τῆς Ἀλβανίας.)
Τότε λοιπόν, τὸ 1917, οἱ Ἰταλοὶ προήλασαν ἔως τὰ Ἰωάννινα. Τὰ κατέλαβαν καὶ ἐγκαινίασαν τὸ Ἀλβανικὸ κράτος, ἄν κι ἔως τότε δὲν ὑπῆρχε τέτοια προοπτική, ἤ συμφωνία ἤ προειδοποίησις.
Οὐδὲ μία προετοιμασία ὑπῆρξε τότε. Οὐδὲ μία ἀντίδρασις τοῦ λαοῦ. Οὐδὲ μία ἀντίστασις πολεμική, εἶτε ἀπὸ ὀργανωμένο στρατὸ εἶτε ἀπὸ ἄναρχες ὁμάδες.
Μπῆκαν οἱ Ἰταλοί, κατέλαβαν τὰ Ἰωάννινα καὶ τὴν Ἤπεριο κι ΟΛΟΙ οἱ Ἕλληνες παρέμειναν ἀδρανεῖς. Ἀπουσίαζε βλέπετε ὁ ἠγέτης ποὺ θὰ ἔδιδε τὸ σύνθημα γιὰ ἀντίστασι. Καὶ οἱ Ἰταλοὶ κατεπάτησαν τὴν μόλις ἀπελευθερωθείσα, ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸ στρατὸ Ἤπειρο, κι ἀξίωναν νὰ τὴν ἐντάξουν στὰ ἐδάφη τους.
Τὸ ἴδιο συνέβῃ λίγο νωρίτερα, τὸ 1897, στὸν ἑλληνοτουρκικὸ πόλεμο, ποὺ οἱ Τοῦρκοι μᾶς βρῆκαν ἐν τελῶς ἀπροετοίμαστους, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ σαρώσουν τὰ πάντα στὸ πέρασμά τους. Λίγο ἔλειψε νὰ εἰσβάλουν στὴν Ἀττική.
Κι αὐτὰ τὰ ἐγνώριζε ὁ Μεταξᾶς θαυμάσια. Τὰ εἶχε ζήσῃ ἀπὸ κοντά, ἀπὸ μέσα, σὰν κατώτατος ἀξιωματικὸς τότε. Ἦταν μάλλιστα αὐτὸς ποὺ εἶχε συντάξῃ τὴν σχετικὴ ἔκθεσι γιὰ τὰ αἴτια τῆς ἧττης τοῦ 1897, ἀμέσως μετὰ τὴν καταστροφή.
Ὁ Μεταξᾶς γνώριζε πολὺ καλὰ καὶ πρὸς τοῦτο προετοιμάστηκε πολὺ καλλίτερα.
Δὲν ἤθελε ἀκόμη μίαν ἐπανάληψι τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς ἤ μίας ἐπελάσεως τοῦ κάθε ἐχθροῦ, μέσα ἀπὸ τὰ ἐδάφη μας, ἄνευ ἀντιστάσεως κι ἄνευ προοπτικῆς νίκης, ὅπως αὐτὲς ποὺ ὑπέστημεν τὸ 1897 καὶ τὸ 1917. Ὁ Μεταξᾶς ἤξερε καὶ δούλεψε πολὺ προσεκτικά, πολὺ μεθοδικά, πολὺ στοχευμένα.
Δίχως του τὸ ἔπος τοῦ 1940 δὲν θὰ ὑπῆρχε.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχαν ἀντιαεροπορικὰ ὅπλα.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἐξοπλισμός.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχαν ἀμυντικὰ ἔργα.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε δίκτυο μεταφορᾶς τῶν στρατιωτῶν στὸ μέτωπο.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε δυνατότης ἀνεφοδιασμοῦ.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχαν ἀποθῆκες μὲ τρόφιμα γιὰ ἔκτακτες ἀνάγκες.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἀκόμη καὶ ἡ παύσις πληρωμῶν, τῶν ἐξωτερικῶν δανείων, ποὺ προηγήθηκε, γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ διατεθοῦν τὰ ὅποια ἔσοδα τοῦ κράτους πρὸς τὴν ὁλοκλήρωσι τῶν ἐξοπλισμῶν.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε σχέδιον δράσεως.
- Δὲν θὰ ὐπῆρχε γραμμὴ ἀμύνης.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε συστηματικὴ ἐκπαίδευσις καὶ προετοιμασία τῶν πολιτῶν καὶ τοῦ στρατοῦ.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἐπιστράτευσις τόσο καλὰ ὀργανωμένη, ἴσως καὶ διόλου ἐπιστράτευσις. Γνωρίζουμε ὅμως πὼς ἤδη τὸ μεγαλύτερο τμῆμα τῆς στρατιᾶς μας ἐστάθμευε στὴν Ἤπειρο, λίγο πρὶν τὴν ἐπίθεσι τῆς 28ης Ὀκτωβρίου.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ αὐτάρκεια τῆς χώρας, σὲ τροφὴ καὶ σὲ ῥουχισμό.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε κοινὴ στάσις τῆς κοινωνίας μας.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ὁ ἐνθουσιασμός, ποὺ ἄν καὶ βασιζόταν στὴν προπαγάνδα, ποὺ σαφῶς εἶναι κάτι μεμπτόν, παρὰ ταὔτα λειτούργησε, γιὰ ἐκείνην τὴν περίοδο, ἀπολύτως ὑποστηρικτικῶς καὶ ἐπικουρικῶς.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε τὸ Ὄχι τοῦ λαοῦ τελικῶς, διότι ὁ βασικὸς «σκηνοθέτης» θὰ ἀπουσίαζε.
- Καὶ μετά, ἐὰν δὲν εἶχαν προηγηθῆ τὰ παραπάνω, ποὺ ἀφοροῦσαν στὴν προετοιμασία, δὲν θὰ μπορούσαμε σήμερα νὰ συζητᾶμε γιὰ τὴν μεγάλη νίκη.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἀπελευθέρωσις τῆς Βορείου Ἠπείρου.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ὁ Ἕλλην φαντάρος σὰν νικητὴς ἀλλὰ σὰν ἁπλὸς πολεμιστής, μὲ ἐλάχιστες πιθανότητες ἐπιβιώσεως, λόγῳ ἀπουσίας στρατιωτικοῦ ἐγκεφάλου καὶ οὐσιαστικῶς ἀρχηγοῦ.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε τὸ γνωστὸ ἀποτέλεσμα.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ δολοφονία τοῦ Μεταξᾶ.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ ταπείνωσις τῶν Ἰταλῶν στὸ Ἀλβανικὸ Μέτωπο, καθὼς ἐπίσης καὶ τῶν συμμάχων τους Ἀλβανῶν.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ στροφὴ τῶν Γερμανῶν κατὰ τῆς Ἑλλάδος καὶ ἡ Σοβιετικὴ Ἔνωσις θὰ ἦταν ἐπαρχία τῆς Γερμανίας ἀπὸ τότε.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ ἀνακοπὴ τῆς πορείας τοῦ Χίτλερ, γιὰ τὴν κατάκτησι τοῦ τότε κόσμου, καὶ φυσικὰ ὁ ἐγκλωβισμός τους ἐδῶ.
- Δὲν θὰ ὑπῆρχε ἡ μάχη τῶν Ὀχυρῶν……
Καὶ δὲν θὰ ὐπῆρχαν διότι σὲ λίγα 24ωρα θὰ εἴχαμε συνθηκολογήσῃ.
Εἶναι πράγματι σπουδαῖο τὸ σθένος, ἡ θέλησις, ὁ πόθος γιὰ τὴν ἐλευθερία, ἀλλὰ μὲ σφεντόνες δὲν νικᾶς κανόνια καὶ ὁπλοπολυβόλα. Χρειάζονται κι ἄλλα, πολλὰ περισσότερα. Ὅπως γιὰ παράδειγμα τὰ ἀντιαρματικὰ ἤ τὰ ἀντιαεροπορικὰ ἤ τὰ αὐτόματα ὅπλα… Ἤ ἀκόμη καὶ οἱ νάρκες καὶ οἱ χλαῖνες καὶ οἱ ἀρβῦλες… Ἤ ἀκόμη καὶ ἡ μπομπότα ἤ ἡ νεαρὴ ἐθελόντρια τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ… Ἤ ἀκόμη καὶ ἡ Σοφία Βέμπο, μαζὺ μὲ ὅλους αὐτοὺς ποὺ στὰ μετόπισθεν θὰ δίδουν τὸ αἷμα τους γιὰ νὰ συντηρηθῇ τὸ μέτωπον τῶν πολεμικῶν ἐπιχειρήσεων ζωντανὸ καὶ ἱκανὸ νὰ ἀντιμάχεται τὸν ἐχθρό.
Ὁ στρατιώτης γιὰ νὰ πολεμήσῃ χρειάζεται ὅπλα, ἐκπαίδευσι, τροφή, μέσα μεταφορᾶς, ἐπιτελικὰ σχέδια, ἀξιωματικοὺς ἱκανούς, ἀρχηγοὺς ἱκανοτέρους. Μόνος του ἔνας στρατιώτης, σὲ ὁποιοδήποτε πεδίον μάχης, ἄνευ ἀρχηγοῦ, ὀργανωμένου στρατοῦ πίσω του καὶ ἀνεφοδιασμοῦ παραμένει «βούτυρο στὸ ψωμὶ» τοῦ ἐχθροῦ. Ἤ ἄλλος, μάζα πρὸς ἐξαφάνισιν.
Ὁ δικός μας στρατιώτης ὅμως στὰ βουνὰ τῆς Ἠπείρου ἀνεδείχθῃ σὲ ἤρωα διότι ἀφ’ ἑνὸς εἶχε τὴν Φύσιν καὶ διότι ἀφ’ ἑτέρου εἶχε τὰ προαναφερθέντα. Διότι οὐσιαστικῶς «ἔτυχε» νὰ ὑπηρετήσῃ ὑπὸ τὶς διαταγὲς ἑνὸς ἰδιαιτέρως εὐφυοῦς ἡγέτου.
Κάτι τελευταῖο, γιὰ τὸ ἔπος τοῦ 1940 καὶ τὶς μεγάλες στιγμὲς ποὺ οἱ παπποῦδες μας βίωσαν, καὶ τὶς ὁποῖες ἔμεῖς ὄχι μόνον δὲν ἀντιλαμβανόμαστε, ἀλλὰ παραποιοῦμε, κατὰ τὶς πεποιθήσεις μας.
Ἐὰν σήμερα, ναί, σήμερα, μᾶς ἐπιτεθοῦν κάποιοι ἀπὸ τοὺς γείτονες, ποιός θά ἀντιταχθῇ; Ἐγώ μέ τό κουζινομάχαιρό μου; Ἐσύ μέ τό ΠΑΝΩ σου; Ἤ αὐτός πού εἶναι στά σύνορα καί μέ τό ὅπλο παρά πόδας;
Μάλλον αὐτὸς ποὺ εἶναι στὰ σύνορα.
Πῶς θά ἀντιμετωπίσῃ ὄμως τόν ἐχθρό; Μέ βότσαλα ἤ μέ σφαῖρες;
Διότι σφαῖρες δὲν τοῦ δίδει τὸ Ἑλληνικὸ δημόσιο πλέον. Κάνει οἰκονομία.
Οὔτε ἀσπίδες τοῦ δίδει. Οὔτε ἀντιαρματικά. Οὔτε τὶς ἁπλές, ταπεινὲς ἀρβύλες. Οὔτε τὴν μπομπότα. Οὔτε τὸ ἀντίσκηνο.
Πῶς λοιπόν θά καταφέρῃ αὐτό τό παλληκάρι, πού ἔχει τήν θέλησι ἀλλά δέν ἔχει τά ὄπλα καί τά μέσα;
Γιατί ἔπεσε ἠ Κύπρος; Μήπως διότι ἡ προδοσία ἦταν ἐκ τῶν ἔσω; Μήπως διότι κάποιοι παρέδωσαν κυριολεκτικῶς τούς στρατιῶτες μας δίχως ἐξοπλισμό στίς ἐπιθέσεις τριῶν δυνάμεων; Μήπως καί στήν Κύπρο ἐπανέλαβαν κάτι ἀπό αὐτό πού ζήσαμε, ὡς χώρα, τό 1897, τό 1917 καί τό 1922;
Μήπως;
Φιλονόη
Σημείωσις
Καὶ οἱ δύο παπποῦδες μου πολέμησαν στὰ πεδία τῶν μαχῶν τῆς Ἀλβανίας καὶ τῆς Μακεδονίας. Καὶ οἱ δύο συνέλεξαν πληγές-παράσημα. Καὶ οἱ δύο ἔσπευσαν νὰ ἀγωνιστοῦν «μὲ τὸ χαμόγελο στὰ χείλη», ὅπως μαρτυροῦσαν εἶτε οἱ ἴδιοι, εἶτε οἱ φίλοι καὶ οἱ συγγενεῖς τους, χρόνια ἀργότερα. Δὲν θὰ εὑρίσκοντο ὅμως ΠΟΤΕ στὸ μέτωπο ἐὰν δὲν εἶχε ὑπάρξῃ ἕνας Ἰωάννης Μεταξᾶς, ποὺ προηγουμένως εἶχε φροντίσῃ νὰ:- Ἀναδομήσῃ-ἀνανεώσῃ-ἐπανεμπνεύσῃ τὸ Ἐθνικὸ αἴσθημα, μέσῳ τῆς ἀπεχθοῦς φυσικὰ προπαγάνδας, ποὺ ὅμως ἐπὶ τοῦ πρὸ κειμένου ἀπεδείχθῃ σωτήριος.
- Ἐξοπλήσῃ τέλεια τὸν στρατὸ καὶ ὀργανώσῃ τὶς περιοχὲς ἀμύνης.
- Ἐκπονήσῃ τέλεια σχέδια ἀμύνης, ἀλλὰ κι ἐπιθέσεως, ἐπὶ χάρτου ἀρχικῶς, ἐπὶ τοῦ πρακτέου στὴν συνέχεια, πρὸ κειμένου νὰ ξέρουν ἅπαντες τὸ ποῦ θὰ σπεύσουν σὲ περίπτωσιν πολέμου.
- Ὀργανώσῃ ἄψογη ἐπιστράτευσι, κάτω ἀπὸ τὴν μύτη τῶν Ἰταλῶν, τῶν Ἄγγλων, τῶν Γερμανῶν ποὺ κυριολεκτικῶς ἁλώνιζαν σὲ κάθε σημεῖον τῆς Πατρίδος μας καὶ καθόριζαν ἤ κατέγραφαν τὰ πάντα, μὴ ἐπιτρέποντας στὸ κράτος νὰ ἐργαστῇ γιὰ τὸ ἐθνικὸ συμφέρον.
- Διατηρήσῃ, σὲ διπλωματικὸ ἐπίπεδον, χαμηλοὺς τόνους, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ξεγελάσῃ τοὺς ἐχθροὺς καὶ νὰ τοὺς ὁδηγήσῃ στὸ νὰ πιστεύουν πὼς στὴν Ἑλλάδα ἅπαντες κοιμοῦνται.
- Διοργανώσῃ τέλεια τὴν γραμμὴ ἀμύνης Μεταξᾶ καὶ Ῥοῦπελ, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μεταμορφώσῃ οὐσιαστικῶς τὶς περιοχὲς αὐτὲς σὲ ἀπόρθητα φρούρια. Κάτι ποὺ φυσικὰ ἀνεγνώρισαν καὶ οἱ Βούλγαροι καὶ οἱ Γερμανοὶ ἀλλὰ καὶ οἱ Ἰταλοί
Ὁ
Μεταξᾶς σαφῶς καὶ ἦταν δικτάτωρ. Σαφῶς καὶ ἕνας δικτάτωρ δὲν εἶναι
ἀγαπητός, ὄχι τοὐλάχιστον σὲ ὅλους. Ὁ δικτάτωρ ὅμως αὐτὸς εἶχε κάποια
χαρακτηριστικὰ ποὺ τοὺ ἀνεγνώρισαν καὶ οἱ ἐχθροί του. Εἶχε τελεία στρατιωτικὴ ἀντίληψι, κάτι ποὺ εἶχε ἀναγνωρισθῇ κι ἀπὸ τὸν μεγαλύτερο πολιτικό του ἀντίπαλο, τὸν Βενιζέλο, ποὺ τὸν διόρισε σύμβουλό του στὰ στρατιωτικά, ἄν καὶ κατώτατος ἀξιωματικὸς τότε.
Ἀνεγνωρίσθῃ ἀπὸ τοὺς Γερμανούς, ποὺ ἀνήρτησαν πινακίδα μὲ τὴν ἐπιγραφή: «Οὐδὲν ἄλυτον γιὰ τὸν Ἰωάννην Μεταξᾶ», μέσα στὴν στρατιωτικὴ σχολὴ τοῦ Βερολίνου.
Ἀνεγνωρίσθῃ ἀπὸ τοὺς πολιτικούς του ἐχθρούς, ποὺ ὁπωσδήποτε τοῦ ἀνεγνώριζαν τὴν μοναδική, τοὐλάχιστον, στρατιωτικὴ εὐφυΐα του. Μερικοὶ μάλλιστα ἀπὸ αὐτούς, ὅπως ὁ ὑπουργὸς Ἐργασίας, τῆς κυβερνήσεως Μεταξᾶ, ἦταν ὑψηλόβαθμον στέλεχος τοῦ ΚΚΕ, ἀλλὰ ἐργάσθηκε θαυμάσια μαζὺ μὲ τὸν Μεταξᾶ γιὰ τὸ καλὸ τοῦ συνόλου.
Ἡ στρατιωτική του, ἄς ποῦμε μόνον, εὐφυΐα, τὸν καθιστοῦσαν ἀναγκαῖο ἐκείνην τὴν ἐποχή. Συνεπῶς, ἀκόμη καὶ πρόσωπα, ποὺ ἴσως νὰ εἶχαν σοβαρότατες διαφωνίες μαζύ του, ἐπέλεξαν νὰ σιωπήσουν, διότι αὐτὸ ἀπαιτοῦσε τὸ δημόσιον καὶ τὸ ἐθνικὸν συμφέρον. Οἱ μόνοι ποὺ δὲν τὸ ἀντελήφθησαν αὐτὸ ἦταν τὰ τότε «πρωτοπαλλήκαρα» τοῦ ΚΚΕ. Γιὰ παράδειγμα ὁ Ζαχαριάδης, ἄν καὶ φυλακισμένος τότε, ζἠτησε, μὲ ἐπιστολή του, νὰ συστρατευθοῦν ὅλοι οἰ Ἕλληνες, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὸν κοινὸ ἐχθρό. Λίγες ἡμέρες ἀργότερα ὅμως, κι ἐφ΄ ὅσον τὸ ΚΚΕ εἶχε διαφορετικὴ γνώμη, «ἐπείσθῃ» τελικῶς κι αὐτὸς νὰ θεωρήσῃ τὴν ἐπίθεσι τῶν Ἰταλῶν ξένο πρόβλημα. Ὁ Ἰταλὸς εἰσβολέας ἦταν ταξικός τους ἐχθρός, ἄρα κι ὁ πόλεμος δὲν ἦταν δική τους ὑπόθεσις. Ἄρα ἄς πάῃ νὰ κουρεύεται ἡ Ἐλευθερία καὶ ἡ Πατρίδα, ἐφ΄ ὅσον δὲν ἐξυπηρετοῦσαν τὸ κόμμα, ποὺ πάντα παρέμενε, καὶ παραμένει, ἀκόμη καὶ σήμερα, ὑπὲρ ἄνω ὅλων.
Νὰ ξεκαθαρίσουμε λοιπὸν κάποια πράγματα ἐπὶ τέλους μέσα μας.
Ἄλλο ὁ δικτάτωρ κι ἄλλο τὸ ἔργο του.
Τοὺς ἀνθρώπους, ἄλλως τέ, δὲν τοὺς κρίνουμε γιὰ τὶς πεποιθήσεις τους ἀλλὰ γιὰ τὸ ἔργο ποὺ ἀφήνουν πίσω τους. Κι ὁ Μεταξᾶς στὴν ἐθνική μας μνήμη, παρὰ τοὺς τόσους ἐθνομηδενιστικοὺς ἀγῶνες κάποιων, ἄφησε ἔργο, χαραγμένο ἀνεξίτηλα στὴν γονιδιακή μας μνήμη.
Σε ευχαριστούμε Φιλονόη.
