Το πνεύμα του νόμου: Ένα φάντασμα που το κυνηγάει η κάθε εξουσία!

Στο εξαιρετικό άρθρο του εδώ, με το οποίο μας εμβάλλει σε ευρύτερο προβληματισμό, υστερογραφεί ως εξής ο Κ. Παπαχρήστου: «Στο Δίκαιο εμφανίζεται συχνά η ανάγκη διάκρισης ανάμεσα στο γράμμα και το πνεύμα ενός νόμου. Και όπου τα δύο έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους, υπερισχύει κατά κανόνα το δεύτερο. Αν συνέβαινε το αντίθετο, δεν θα είχε υπάρξει ποτέ η Νυρεμβέργη και τα τέρατα θα έβγαζαν ακόμα τη γλώσσα τους στην ανθρωπότητα, ατιμώρητα! (Βέβαια, οι πολιτικοί επίγονοι των τεράτων δεν δείχνουν να ενοχλούν ιδιαίτερα κάποιους σύγχρονους «προοδευτικούς» ταλιμπάν της θεσμικής τυπολατρίας. Όμως,αυτό είναι μια άλλη ιστορία…)».

Ετούτη η θέση προκαλεί την αιρετική (παλιά ιστορία)  αντί-παρά-θεσή μου.

Η αίρεσή μου; Η σύγκρουση ανάμεσα στο γράμμα και στο πνεύμα του νόμου. Τη σύγκρουση αυτή, αδυνατώ να την αποδεχτώ ως γεγονός, ως ενδεχόμενο ή ως ατυχία. Διότι το πνεύμα του νόμου, (δέον πάντα να ) είναι ένα: η ευνομία, η χρηστότης, η λύση της διαφοράς.

Σύγκρουση δεν μπορεί να γεννηθεί ανάμεσα στο γράμμα και το πνεύμα του νόμου, παρά μόνο ηθελημένα. Τούτο σημαίνει πως ο νομοθέτης «περιγράφει» (=παραβαίνει) το καθήκον του να θεσπίζει κανόνες σύμφωνους με τις Γενικές Αρχές που διέπουν την έννομη τάξη, την οποία υποτίθεται ότι υπηρετεί, και εντός της οποίας δρά και λειτουργεί. Και πως όπου ο νομοθέτης εξαρτάται από την Κυβέρνηση,  η τελευταία συνήθως χειραγωγεί απολύτως τον πρώτο!

Μπορεί συχνότατα να συμβεί, ώστε η ρητή διατύπωση του νόμου να είναι φτωχότερη ή κατά περίπτωση -ελλιπέστερη δηλαδή- από το πνεύμα του νόμου. Αλλά η σύγκρουση, ή η αντίθεση προς το πνεύμα του νόμου, είναι κακόπιστη και ηθελημένη.

Εξάλλου, τί είναι το πνεύμα του νόμου (δηλαδή το ζητούμενο/επιδιωκόμενο, ή αλλιώς αυτό που αποτελεί το πρόταγμα για κάθε έννομη τάξη); Είναι εκείνο η προστασία του οποίου περιγράφεται σε αδρές γραμμές στον Καταστατικό της Χάρτη, δηλαδή στο Σύνταγμά της (και εξειδικεύεται κατά ρυθμιζόμενη περίπτωση με τον είδικό νόμο)!

Για παράδειγμα το πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης τίθεται

• με το άρθρο 1 του Συντάγματος περί πολιτεύματος, στο οποίο διακηρύσσεται η μορφή του πολιτεύματός μας και εξαιτίας του οποίου δεν επιτρέπεται η αλλοίωση του πολιτεύματος
• με το άρθρο 2 του Συντάγματος, διακηρύσσεται ότι ο άνθρωπος ως προσωπικότητα και ζωντανή ύπαρξη αποτελεί αδιαπραγμάτευτη αξία για την κοινωνία μας, που προστατεύεται από την πολιτεία έναντι ακόμη και των οργάνων αυτής
• με το άρθρο 3 του Συντάγματος, διακηρύσσεται ότι η Ελληνική Κοινωνία διέπεται από τη Χριστιανική πίστη και ότι στην Χώρα μας ο άνθρωπος μπορεί ελεύθερα να επιλέγει την πίστη του,
• με το άρθρο 17 του Συντάγματος διακηρύσσεται και κατοχυρώνεται το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, ενώ τέλος,
• με το άρθρο 369 του αστικού κώδικά μας όπου κατοχυρώνεται πλήρως η ελευθερία των συμβάσεων. Η ελευθερία αυτή, μαζί με το δικαίωμα (του άρθρου 17 του Συντάγματος) στην ιδιοκτησία, προσδιορίζουν ένα περιβάλλον ελεύθερης και όχι κεντρικά σχεδιαζόμενης κρατικής οικονομίας.

Αυτές οι ρυθμίσεις, μαζί με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου [που κυρώθηκε με νόμο και αποτυπώνεται σχεδόν αυτούσια στο κεφάλαιο του Συντάγματος περί Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (δηλ. στα άρθρα 4 έως 25)] αποτελούν το πνεύμα δικαίου/ ή αλλιώς τις Γενικές Αρχές Δικαίου που διέπουν τη ζωή των Πολιτών, την δράση και την οργάνωση της Ελληνικής Πολιτείας.

Προφανώς η κάθε έννομη τάξη/χώρα, έχει τα δικά της προτάγματα (αληθινά ή προσχηματικά).

Εμείς που σήμερα είμαστε ενταγμένοι στην ΕΕ, είμαστε λίγο μπερδεμένοι με το σημερινό μας πρόταγμα, γιατί ο αξιακός προσανατολισμός μας έχει μεταστραφεί και καλούμεθα να νοηματοδοτήσουμε αλλιώς τη ζωή μας.

Η σημερινή Ε.Ε. ξεκίνησε να γίνεται κοινότητα γνωρίζοντας φιλοσοφία, αρχές και αξίες από την Ελλάδα και από το Χριστιανισμό, και Δίκαιο από τη Ρώμη.

Σε τούτο ακριβώς έγκειται και η διαφορά μας. Ως γνωστόν η Ελλάδα είχε σημαντική διαδρομή στη φιλοσοφία (και ψήγματα μόνο- όχι αυστηρό σύστημα δικαίου), ενώ οι Ρωμαίοι είχαν τη «φιλοσοφία της κατάκτησης και της υποταγής» των λαών και των τόπων, γι' αυτό κι επινοήσανε αυστηρό σύστημα δικαίου.

Οι Ρωμαίοι, ως κατακτητές της οικουμένης, έβαλαν κανόνες εξουσίας. Για να ξέρει ο κάθε ουτιδανός που συνελήφθη, αιχμαλωτίστηκε, ή κατακτήθηκε, ότι το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ξερει τί θα πάθει, και για να μάθει τί δεν μπορεί να κάνει. Το Κολοσσαίο είναι το άντρο του σωφρονισμού των ανήσυχων και των ανυπότακτων εχθρών της Ρώμης. Το μνημείο της θηριωδίας.

Το δίκαιο, απ' αρχής, δεν ήταν άλλο παρά: Κανόνες εξουσίας

• επί των πραγμάτων (κινητών ή ακινήτων, δημοσίων ή ιδιωτικών, κοινοχρήστων, πραγμάτων αυτοκινουμένων (=δούλων),
• εξουσίας επί των προσώπων, κι
• εξουσίας επί των ενοχών(=υποχρεώσεις,χρέη).

Έτσι όπως τίθεται και εφαρμόζεται σήμερα το δίκαιο, γνωρίζουμε καλά πως δίκαιο είναι η δυνατότητα του ισχυρού να εξολοθρεύσει τον αδύναμο. Αυτό ήταν το δίκαιο κι από όταν δημιουργήθηκε.

Τα νάματα της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας μαλακώσανε κάπως αυτές τις άγριες κατακτητικές καρδιές. [Ετούτο έγινε κατορθωτό γιατί ο Μ. Αλέξανδρος με τις εκστρατείες του είχε διαδόσει την Ελληνική Γλώσσα στα πέρατα του κόσμου κάνοντάς την παγκοίνως γνωστή.] Μεγάλη στάθηκε και η συμβολή του κηρύγματος του Χριστού, στην πορεία πολλών αιώνων. Αλλά, φαίνεται, πως η φύση του ανθρώπου δεν αλλάζει.

Οι κατακτητές και οι συν αυτοίς, σαν πέρασε ο καιρός, προσαρμόσανε όχι μόνο τη φιλοσοφία των Ελλήνων, αλλά και το Χριστιανισμό, στα μέτρα τους! Οχήματα και τα δυο, για τα πολιτικά τους προτάγματα, που είναι ξένα προς τις αξίες για τις οποίες και ο Χριστός διδάσκει και η ελληνική φιλοσοφία επισημαίνει. Προτάγματα χωρίς «διάκριση», χωρίς ανθρωπιά. Μόνο προς εξυπηρέτηση του ιδίου συμφέροντος.

Φαίνεται πως η ανθρωπότητα μπουσουλάει προς την παιδική της ηλικία, αφού τα προτάγματά της αντί για το καλό της (που είναι η αλληλεγγύη και η χρηστότητα), είναι ολοένα και πιο εγωϊστικά. Τα προτάγματα της σημερινής ανθρωπότητας είναι έλεγχος και υποταγή, κι αυτά εξυπηρετούν τα συμφέροντα ολοένα και πιο στενού κύκλου πανίσχυρων προσώπων.

Φαίνεται πως η ανθρωπότητα εξακολουθεί να μπουσουλάει, όπως ακριβώς και στο ξεκίνημά της.